Wspólny cel

Od 2014 roku 13 gmin zlokalizowanych wokół Rzeszowa współpracuje w ramach Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego (ROF).

Partnerzy realizują m.in. przedsięwzięcia związane z odnawialnymi źródłami energii, poprawą jakości powietrza, rewitalizacją przestrzeni publicznej oraz zrównoważonym transportem. – Działamy w formule Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT), nowego instrumentu w Unii Europejskiej. Łączy nas jedna strategia, w której zapisaliśmy, że wszystkie inwestycje powinny oddziaływać w jak największym stopniu na cały obszar obejmujący 13 gmin skupionych w sąsiedztwie Rzeszowa – mówi Damian Kosiarski, dyrektor Biura Stowarzyszenia Rzeszowskiego Obszaru Funkcjonalnego. – Dzięki współpracy osiągnięcie przez partnerów równoczesnej gotowości do realizacji przedsięwzięć, przygotowania inwestycji w tym samym czasie i na takich samych zasadach, a także zapewnienie wkładu własnego nie stanowi problemu. Jest to gwarancja sukcesu, chociaż wymaga od wszystkich zrozumienia i gotowości do kompromisu – dodaje. 

Inwestycje w odnawialne źródła energii, wymiana starych pieców, zrównoważony transport, kultura i rewitalizacja to flagowe obszary, w których realizowane są najważniejsze projekty w ramach rzeszowskiego ZIT-u. 

Niższe rachunki i czystsze powietrze

Na Podkarpaciu są bardzo dobre warunki do produkcji energii słonecznej – średni poziom nasłonecznienia wynosi w tej części kraju ponad 1100 kWh/m2/rok. W praktyce przekłada się to na możliwość zaspokojenia zapotrzebowania energetycznego domu czy gospodarstwa rolnego. Szczególnie korzystne warunki panują wokół Rzeszowa. Właśnie inwestycja w ten rodzaj energii jest sztandarowym przedsięwzięciem realizowanym przez Rzeszowski Obszar Funkcjonalny. Projekty „Zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych na terenie ROF (etap I, II, III)” oraz „Wsparcie rozwoju OZE na terenie ROF – projekt parasolowy” polegały na pozyskaniu odbiorców i zakupie oraz montażu instalacji fotowoltaicznych na obiektach użyteczności publicznej oraz na domach prywatnych. Łączna ich wartość to prawie 84 mln zł, z czego dofinansowanie z RPO WP wynosi 57,8 mln zł. Efektem realizacji obu projektów będą nie tylko niższe rachunki za energię elektryczną, lecz przede wszystkim czystsze powietrze.

Zamontowane panele fotowoltaiczne na budynku Zespołu Szkół Sportowych. Fot. archiwum ROF

Projekt parasolowy, ze względu na duży zasięg, wymagał sporych zdolności organizacyjnych. – Wyłonienie jednego dostawcy, skoordynowana w czasie realizacja dostawy i montażu prawie 3 tys. instalacji fotowoltaicznych na terenie trzynastu gmin oraz koordynacja całości mogą służyć za dobrą praktykę w realizacji tego typu przedsięwzięć – podkreśla dyrektor Kosiarski. – Mimo dużego obszaru, na jakim realizowana była inwestycja, udało nam się zapewnić jednolite warunki dla wszystkich uczestników. Każdy otrzymał urządzenie o tych samych parametrach, a montaż instalacji wykonano w podobnym terminie. Udało nam się też zapewnić ubezpieczenie instalacji na okres trwałości projektu (5 lat), dłuższe niż gwarancja na instalacje kupione indywidualnie – dodaje dyrektor.

Zamontowane panele fotowoltaiczne na dachu Zespołu Szkół Energetycznych. Fot. archiwum ROF

W ramach tego projektu wykonano instalacje fotowoltaiczne służące do zamiany energii słonecznej na elektryczną o mocy nie mniejszej niż 3 kW każda. Umożliwi to produkcję energii elektrycznej w wysokości ponad 8 tys. MWh/rok. Szacowany spadek emisji gazów cieplarnianych to prawie 9700 ton ekwiwalentu CO²/rok.

Kopciuchy do wymiany

Inwestycje w zakresie wymiany źródeł ciepła realizowane są pod hasłem: „Zdrowe Powietrze Jest Lepsze!”. – Powietrze jest u nas mocno zanieczyszczone w wyniku spalania słabej jakości węgla, drewna oraz śmieci w domowych kotłach i piecach. 87% benzopirenu, związku chemicznego powodującego m.in. nowotwory, trafia do powietrza za sprawą niskiej emisji – zauważa Damian Kosiarski.

Realizowane są obecnie dwa projekty. Są to „Wymiana źródeł ciepła na terenie ROF” (całkowita wartość to prawie 50 mln zł, z czego dofinansowanie to ponad 39 mln zł) oraz „Instalacja kotłów na paliwa stałe w gospodarstwach domowych – projekt parasolowy”. Mieszkańcy mogą otrzymać wysokie dofinansowanie na wymianę pieca na kocioł gazowy, kocioł na biomasę lub ekogroszek, a także na włączenie swojego domu do sieci ciepłowniczej. Stowarzyszenie ROF opracowało katalog urządzeń, z których można skomponować najbardziej dogodne rozwiązanie. W katalogu znajdują się m.in. kotły gazowe kondensacyjne jedno- i dwufunkcyjne o różnej mocy, kotły na pellet bądź zrębkę oraz dostosowane do nich zespoły podgrzewu ciepłej wody, wkłady kominowe i liczne akcesoria umożliwiające wygodę użytkowania (np. pompy cyrkulacyjne, sterowniki temperatury).

Nowocześnie i bezpiecznie

Rozwój sprawnej komunikacji, w dodatku przyjaznej dla środowiska, jest jednym z najważniejszych projektów realizowanych na terenie 9 gmin ROF. – Jedyną inwestycją w ramach ZIT, którego liderem nie jest Stowarzyszenie ROF, jest projekt realizowany przez Związek Gmin PKS pn. „Rozwój gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawa mobilności mieszkańców poprzez usprawnienie zrównoważonego transportu publicznego na terenie ROF” – wyjaśnia dyrektor Kosiarski. To kompleksowe przedsięwzięcie obejmuje nie tylko zakup taboru, lecz także budowę centrów przesiadkowych i dojazdów do nich. Jego wartość to 133 mln zł, w tym dofinansowanie z RPO WP to prawie 88 mln zł.

Centrum przesiadkowe z miejscami parkingowymi dla osób z niepełnosprawnościami w Głogowie Młp. Fot. archiwum ROF

Mieszkańcy gmin zrzeszonych w ROF mogą podróżować nowoczesnymi, spełniającymi normy ekologiczne (EURO 6) i dostosowanymi do potrzeb osób niepełnosprawnych autobusami. Zakupiono łącznie 54 niskopodwoziowe autobusy. Swoje oblicze zmieniły też przystanki i węzły przesiadkowe – wybudowano 16 parkingów dla samochodów oraz 20 parkingów dla rowerów. Podróżny może więc zostawić prywatne auto lub rower i do Rzeszowa dostać się szybciej autobusem. W ramach tej inwestycji wybudowano mosty na Wisłoku (w gminach Trzebownisko i Czudec), a cykliści zyskali 8,5 km ścieżek rowerowych. – Miejmy nadzieję, iż obecna sytuacja związana z pandemią nie wpłynie negatywnie na korzystanie przez społeczeństwo z komunikacji publicznej – mówi Damian Kosiarski.

Śladami Franciszka Kotuli

Gminy współpracujące w ramach ROF myślą też o atrakcyjnej ofercie kulturalnej i turystycznej. Przykładem jest projekt „Zachowanie dziedzictwa kulturowego oraz wsparcie instytucji kultury na terenie ROF”. Obejmował on przebudowy ośrodków kultury, prace w otoczeniu obiektów i dostawę nowoczesnego wyposażenia. Prace prowadzone były w 11 gminach: Niechobrzu (gmina Boguchwała), Chmielniku, Krzemienicy (gmina Czarna), Głogowie Małopolskim, Krasnem, Lubeni, Soninie (gmina Łańcut), Łańcucie, Rzeszowie, Trzcianie (gmina Świlcza) i zabytkowej kamienicy w Tyczynie. W gminie Miasto Rzeszów rozbudowano i przebudowano oraz wyposażono filię Rzeszowskiego Domu Kultury – Osiedlowego Domu Kultury „Przybyszówka” przy ulicy Dębickiej. Ogólna wartość całego przedsięwzięcia to ponad 38 mln zł, z czego dofinansowanie z RPO stanowi prawie 18 mln zł.

Przebudowana sala widowiskowa w Miejsko Gminnym Domu Kultury im. Franciszka Kotuli w Głogowie Młp. Fot. archiwum ROF

W odnowionych centrach promowany jest m.in. wspólny produkt turystyczny – Etnokraina Franciszka Kotuli – zachęcający do uprawiania turystyki lokalnej. Franciszek Kotula (1900-1983) był znanym podkarpackim historykiem, etnografem i folklorystą oraz twórcą i wieloletnim dyrektorem Muzeum Ziemi Rzeszowskiej. W przebudowanej placówce w Rzeszowie zorganizowano cykl prelekcji i wystaw „Z małym Frankiem przez Lasowszczyznę”, w Chmielniku uruchomiono zajęcia z rękodzieła ludowego prowadzone przez lokalnych instruktorów, w Głogowie Młp. powstał Klub Miłośników Franka Kotuli, w Tyczynie zaoferowano wykłady o tematyce etnograficznej „Etnokraina Franciszka Kotuli” oraz rajdy rowerowe i piesze pod hasłem „Wędrówki z łazęgą Franciszkiem Kotulą”, z kolei w Krzemienicy prowadzone są zajęcia z animacji filmowej.

Kompleksowa rewitalizacja 

Do połowy przyszłego roku potrwa realizacja części inwestycyjnej projektu „Kompleksowa rewitalizacja na terenie ROF”. Na zrewitalizowanych obszarach i w obiektach rozpocznie się etap wdrażania projektów miękkich. Przedsięwzięcie jest niezwykle ważne i złożone, gdyż obejmuje wzajemne przenikanie działań społecznych z infrastrukturalnymi, co stanowi istotę rewitalizacji. Wartość projektu to prawie 107 mln zł, z czego dofinansowanie z Funduszy Europejskich wynosi niespełna 65 mln zł.

Inwestycja jest realizowana przez 11 partnerów i obejmuje m.in. utworzenie Centrum Aktywności Lokalnej w gminie Boguchwała, rewitalizację Ośrodka Garncarskiego w Medyni Głogowskiej, kompleksową rewitalizację wzgórza Marii Magdaleny w Malawie, kompleksową rewitalizację gminy Łańcut, rewitalizację i zagospodarowanie Lasu Bażantarnia w Łańcucie dla potrzeb parku wypoczynku i rekreacji, a także rewitalizację podwórek i przestrzeni międzyblokowych na os. Andersa, Śródmieście i Grota-Roweckiego w Rzeszowie. 

ZIT w czasie pandemii  

Niespodziewana sytuacja związana ze stanem epidemii wymaga dostosowania sposobu funkcjonowania Stowarzyszenia ROF. – Władze Stowarzyszenia podjęły szereg działań związanych z wprowadzeniem szczególnych środków bezpieczeństwa podczas prac inwestycyjnych – mówi Damian Kosiarski. – Wprowadzono odpowiednie procedury przy dostawach i montażu instalacji fotowoltaicznych w ramach projektu „Wsparcie rozwoju OZE na terenie ROF – projekt parasolowy”. Mają one na celu zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom, wykonawcom i podwykonawcom – dodaje.

Świetnie ugruntowane partnerstwo ze wszystkimi gminami ROF pozwoliło na szybką reakcję na zagrożenie i ustalenie reguł zdalnej współpracy, bez konieczności przerywania działań w zakresie realizacji projektów partnerskich, planowania nowych przedsięwzięć oraz przygotowania się do nowej perspektywy.

Andrzej Szoszkiewicz