Efektywne planowanie

Zapisy w Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2030 stanowią dobrą podstawę do pracy nad nowym programem dla Podkarpacia na lata 2021-2027 – mówi dr Paweł Wais, dyrektor Departamentu Rozwoju Regionalnego w UMWP. 

Na jakim etapie są prace nad nową Regionalną Strategią Innowacji (RSI)?  

Zarząd Województwa Podkarpackiego prace nad przygotowywaniem Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Podkarpackiego na lata 2021-2030 (RSI WP) rozpoczął w 2020 r. RSI będzie kluczowym instrumentem realizacji priorytetów Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2030 w obszarze gospodarki, badań i innowacji. Naszym celem jest takie opracowanie tego dokumentu, aby stał się skutecznym narzędziem umożliwiającym samorządowi województwa określenie kierunków wsparcia regionalnej gospodarki poprzez podnoszenie jej konkurencyjności i innowacyjności. Chcemy, aby RSI pozwoliła na wdrożenie efektywnego systemu wspomagania innowacyjności w regionie. W tej edycji prac nad RIS-em większy nacisk kładziemy na koordynację przez samorząd województwa działań grup interesariuszy, w tym instytucji samorządowych, takich jak np. Podkarpackie Centrum Innowacji, Rzeszowska Agencja Rozwoju Regionalnego, Podkarpacki Fundusz Rozwoju, Podkarpackie Centrum Nauki „Łukasiewicz” i Wojewódzki Urząd Pracy.

RIS adresowany jest również do głównych aktorów tego systemu, czyli przedsiębiorców i naukowców. Podstawą musi być zatem rzetelna analiza sytuacji gospodarczej w regionie. Mówię „gospodarczej”, gdyż dokument ma uwzględniać nie tylko branże wskazane jako inteligentne specjalizacje, lecz także pozostałe sektory, dla których innowacje są ważnym elementem zwiększenia konkurencyjności. Badaniami objęliśmy zatem rynek pracy, gdyż mamy na uwadze zależności między rozwojem innowacyjności a możliwościami rynku pracy w dłuższej perspektywie. Ta analiza przyda się m.in. do lepszego ukierunkowania systemu kształcenia. Skorzystają na tym uczelnie, które realizują prace badawcze i stanowią zaplecze eksperckie dla poszczególnych branż.

Obecnie trwają prace nad finalizacją projektu strategii, w tym określeniem zakresu gospodarczych specjalizacji regionalnych. Przypomnę, że identyfikacja specjalizacji dokonuje się w procesie przedsiębiorczego odkrywania. Uzupełniamy dokument o pogłębione analizy oraz opinie ekspertów i praktyków. Projekt, po przyjęciu przez Zarząd Województwa, będzie poddawany konsultacjom społecznym.

W trakcie prac wybuchła pandemia COVID-19, która odcisnęła trwały ślad na gospodarce i życiu społecznym. Jaki wpływ ta niepewna sytuacja ma na planowanie strategiczne i opracowywanie dokumentów na dłuższe perspektywy czasowe? 

Poznaliśmy jej bezpośrednie skutki, lecz dopiero analizujemy długoterminowe efekty, stąd konieczność dodatkowych, pogłębionych badań. Podobną sytuację mieliśmy w trakcie opracowywania Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2030. Przypomnę, że Sejmik Województwa Podkarpackiego przyjął dokument 30 września 2020 r., czyli w środku pandemii. Prace nad opracowywaniem dokumentu rozpoczynaliśmy w innej rzeczywistości. Musieliśmy więc zmienić spojrzenie i przewidzieć konieczność minimalizowania negatywnego wpływu kryzysu spowodowanego przez COVID-19 na różne sektory gospodarki oraz społeczeństwo. Wskazane zostały działania mające na celu budowanie odporności na obecne i przyszłe zakłócenia procesów rozwojowych. Także w przypadku tego dokumentu założyliśmy bieżący monitoring i możliwość reagowania na zmiany stosownie do realizowanego scenariusza spośród kilku przewidywanych.

Strategia rozwoju województwa jest podstawą zapisów wszystkich średniookresowych dokumentów programowych województwa, w tym nowego programu Fundusze Europejskie dla Podkarpacia 2021-2027. Wiemy, że w nowym okresie programowania ważną, jeżeli nie kluczową, rolę zajmują zagadnienia związane z polityką klimatyczną UE, czyli tzw. Europejskim Zielonym Ładem. Czy strategia to przewiduje?  

Nie mogłoby być inaczej. Gdy zajrzymy do Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2030, zobaczymy, że takie zagadnienia, jak gospodarka cyrkularna, inaczej gospodarka o obiegu zamkniętym, gospodarka odpadami, efektywność energetyczna i rozwój OZE, zajmują w niej ważne miejsce. Produkty, materiały oraz surowce powinny pozostawać w obiegu tak długo, jak tylko jest to możliwe, a wytwarzanie odpadów trzeba jak najbardziej zminimalizować. Podejście to jest istotnym elementem stworzenia niskoemisyjnej, zasobooszczędnej, innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki. Wskazujemy też na współzależność między tą koncepcją a stylem życia. Propagowany jest styl charakteryzujący się minimalizowaniem ilości odpadów w podmiotach gospodarczych, instytucjach publicznych, gospodarstwach domowych, wydłużenie okresu użytkowania produktów czy recykling i ponowne wykorzystanie surowców. Tym samym może nastąpić poprawa warunków życia przy mniejszym zużyciu surowców i energii oraz zmniejszenie presji na środowisko. W strategii rozwoju województwa poświęcamy także dużo miejsca gospodarce niskoemisyjnej, a zwłaszcza rozwojowi transportu niskoemisyjnego i wprowadzaniu w przedsiębiorstwach technologii nieszkodzących środowisku.

Czy te zapisy wystarczą? Czy konieczne będzie przygotowanie dokumentu poświęconego polityce klimatycznej w regionie – podobnego do RIS – który uszczegóławia strategię w zakresie rozwoju innowacyjności?  

Takie dokumenty opracowane są na poziomie krajowym. Komisja Europejska nie wymaga dokumentu regionalnego, spełniającego ten warunek. Zapisy w Strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2030 stanowią dobrą podstawę do pracy nad nowym programem dla Podkarpacia na lata 2021-2027. Dodam, że drugim ważnym tematem, na który stawia Unia Europejska w nowej perspektywie, są technologie informacyjne. Takie działania, jak cyfryzacja zasobów, integracja baz danych, bezpieczeństwo przetwarzania danych, automatyzacja i gospodarka 4.0 oraz odpowiadające im podnoszenie kompetencji cyfrowych, są silnie zaakcentowane w regionalnej strategii.

Jak wygląda obsługa inwestorów w zmienionej rzeczywistości? Czy Centrum Obsługi Inwestora (COI) wymaga jakichś zmian? 

COI ma na swoim koncie wiele sukcesów. Od powstania do końca 2020 r. uczestniczyliśmy w obsłudze 277 projektów inwestycyjnych. Wiemy jednak, że inwestorzy nie zawsze od razu tam trafiają. Dlatego staramy się włączyć do systemu inne instytucje i organizacje, zarówno z poziomu krajowego, jak i lokalnego. Przystąpiliśmy m.in. do realizacji projektu „Wysokie standardy obsługi inwestora w samorządach woj. podkarpackiego” w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, w którym szkolimy pracowników gmin w zakresie obsługi inwestorów i przygotowania oferty inwestycyjnej. Pozwoli to skuteczniej konkurować o inwestycje zagraniczne, ale także otwierać się na potrzeby rodzimych przedsiębiorców.

W celu efektywnego zaplanowania wydatkowania różnych funduszy w obszarze transportu niezbędne jest opracowanie planu transportowego dla województwa, będącego elementem szerszego systemu programowania, przygotowywanego na różnych poziomach: wspólnotowym, krajowym i regionalnym. Jak przebiegają prace nad tym planem?  

W ostatnich latach w naszym województwie przeprowadzono znaczące inwestycje w zakresie rozwoju infrastruktury transportowej. W dużej mierze było to możliwe dzięki dotacjom z Unii Europejskiej, a także środkom jednostek samorządu terytorialnego oraz budżetu państwa. Nadal jednak mamy spore potrzeby inwestycyjne, stąd konieczność kontynuacji wsparcia tego obszaru w nowej perspektywie. Opracowywany Program Strategiczny Rozwoju Transportu Województwa Podkarpackiego do roku 2030 (PSRT WP), będzie podstawowym dokumentem uzasadniającym realizację inwestycji transportowych, finansowanych zarówno w ramach programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Podkarpacia 2021-2027, jak też programów krajowych. Biorąc pod uwagę zapisy Strategii Rozwoju Województwa – Podkarpackie 2030, wyniki przeprowadzonych analiz eksperckich oraz wnioski z diagnozy, w PSRT WP zostaną wskazane główne kierunki rozwoju infrastruktury transportowej. Ich celem ma być poprawa szeroko rozumianej wewnętrznej i zewnętrznej dostępności przestrzennej regionu.

Tak jak w przypadku poprzedniej edycji dokumentu, PSRT WP powinien się charakteryzować pewną elastycznością, co oznacza, że działania, a zwłaszcza inwestycje realizujące wskazane cele, muszą być systematycznie monitorowane i aktualizowane w zależności od zmieniającego się otoczenia i potrzeb mieszkańców. Pracujemy nad różnymi scenariuszami, a cele rozwoju transportu będą uwzględniały podział transportu (kolejowy, drogowy, lotniczy) oraz kwestie multimodalności i bezpieczeństwa. Ważnym elementem jest systematyczne redukowanie emisji. Dlatego kładziemy m.in. większy nacisk na transport niskoemisyjny, publiczny i rowerowy. Redukcja zanieczyszczeń i hałasu, którego istotnym źródłem jest transport, to warunek lepszej jakości życia, zwłaszcza w miastach.

Zgodnie z przyjętym harmonogramem prac część projekcyjna wraz z systemem realizacji dokumentu będzie opracowana do końca czerwca br. Projekt dokumentu przyjęty przez Zarząd Województwa Podkarpackiego zostanie następnie poddany konsultacjom z Komisjami oraz zaprezentowany Sejmikowi Województwa Podkarpackiego. Zaplanowano również przeprowadzenie szerokich konsultacji społecznych dokumentu wraz z oceną oddziaływania na środowisko.

Rozmawiał Andrzej Szoszkiewicz