Efekty zmian

1 maja mija już 18 lat! Jako metrykalnie dojrzały członek Unii Europejskiej wciąż korzystamy z dobrodziejstw polityki spójności i otrzymujemy ogromne wsparcie na modernizację regionu. Wchodzimy w trzecią pełną perspektywę finansową (2021-27). A co udało się zrobić w regionie dzięki kończącemu się RPO WP na lata 2014-2020? Rozejrzyjmy się po regionie.

Na realizację programu regionalnego przyznano Podkarpaciu 2,1 mld euro. Najwięcej pieniędzy przeznaczono na finansowanie projektów z obszaru „Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka”. Nasi przedsiębiorcy wprowadzili nowe produkty i usługi, unowocześnili linie produkcyjne i utworzyli dodatkowe miejsca pracy. Wielu z nich współpracuje z ośrodkami naukowymi. Województwo zainwestowało również w tworzenie centrów badawczo-rozwojowych (B+R), gdzie nauka spotyka się z biznesem i gdzie powstają i są testowane nowatorskie rozwiązania dla przemysłu. Dobrym przykładem jest pierwsza w Polsce i druga w Europie zrobotyzowana fabryka ram rowerowych, która działa pod Dębicą. Firma AG Motors (piszemy o niej w tym wydaniu) dzięki wsparciu z RPO WP opracowała innowacyjną konstrukcję ramy oraz obręczy koła. Dysponuje też własnym centrum B+R.

Fundusze na zdrowie

Czas epidemii pokazał, jak ważna jest nowoczesna opieka medyczna. W 2020 r. Fundusze Europejskie pomogły w łagodzeniu skutków rozwoju pandemii koronawirusa COVID-19. Kwota 34,6 mln zł z RPO WP wsparła realizację projektu „Poprawa bezpieczeństwa epidemiologicznego na terenie województwa podkarpackiego w związku z pojawieniem się koronawirusa SARS-CoV-2”. Z tych pieniędzy sfinansowano m.in. zaopatrzenie placówek w sprzęt medyczny i środki ochrony osobistej oraz zabezpieczenie osób zakażonych.

W sektorze zdrowia jest duże zapotrzebowanie na nowe, skuteczne metody diagnostyczne. Fundusze pozwoliły rozwinąć się na Podkarpaciu firmom ściśle współpracującym z naukowcami. Przykładowo spółka SoftSystem przy współpracy z naukowcami z Kolegium Nauk Medycznych Uniwersytetu Rzeszowskiego opracowała narzędzie analityczne, które pozwala na bardziej precyzyjne diagnozowanie raka piersi. Dzięki temu rozwiązaniu lekarze mogą prowadzić leczenie dobrane do indywidualnego przypadku.

Nauka samodzielności

W RPO WP na lata 2014-2020 około 50 mln euro przeznaczono na zwiększenie dostępu do usług społecznych i zdrowotnych. Z tej puli wsparto tworzenie mieszkań wspomaganych oraz usługi środowiskowe i opiekuńcze. Te pierwsze pozwalają osobom dotychczas niesamodzielnym na praktyczną naukę samodzielności. W regionie takie mieszkania treningowe powstały m.in. w Woli Zarczyckiej, Nowej Sarzynie, Jarosławiu i Bobrowej Woli. Z dyskretną pomocą trenerów i asystentów wiele osób z różnym stopniem niepełnosprawności nabywa umiejętności niezbędnych w codziennym życiu, a których w domu rodzinnym z różnych przyczyn nigdy by nie zdobyli.

Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (GOPS) w Białobrzegach w powiecie łańcuckim wykonał diagnozę społeczną dotyczącą osób starszych. Wynika z niej, że od 1989 r. czterokrotnie wrosła się liczba osób powyżej 80. roku życia. Białobrzeski GOPS dla osób niesamodzielnych po 65. roku życia nie miał wcześniej żadnej oferty pomocy. Dlatego gmina podjęła decyzję o budowie domu dziennego pobytu (DDP). Takich ośrodków dzięki wsparciu RPO WP powstało w regionie kilkadziesiąt (m.in. w Myczkowcach, Łańcucie, Sanoku, Przemyślu i Grodzisku Dolnym). Starsi samotni ludzie odzyskują w nich motywację i radość życia.

Edukacja i pasje

Środki unijne umożliwiły rozwijanie kompetencji kluczowych lub umiejętności uniwersalnych przez 61,8 tys. uczniów w regionie. Szkoły wszystkich szczebli kształcenia wzbogaciły zaś swoją infrastrukturę dydaktyczną.

Ze względu na rosnące na rynku zapotrzebowanie na fachowców renesans przeżywa szkolnictwo zawodowe. Rzeszów kilka lat temu pozyskał wsparcie na doposażenie tamtejszego Zespołu Szkół Technicznych. Dobierając wyposażenie, szkoła porozumiała się z firmami z Doliny Lotniczej. Dzięki temu w zawodach technik mechanik i technik elektronik młodzież kształci się na takim samym sprzęcie i oprogramowaniu, z jakiego korzystają te zakłady.

Niektóre gminy – jak Radomyśl Wielki – do możliwości pozyskania funduszy unijnych na edukację podeszły bardzo kreatywnie. Dzięki burzy mózgów przeprowadzonej wspólnie z kadrą pedagogiczną ówczesnego gimnazjum w Radomyślu Wielkim szkoła wzbogaciła się m.in. o obserwatorium astronomiczne oraz mobilne planetarium. Takie inwestycje rozwijają nie tylko podstawowe umiejętności, ale przede wszystkim rozbudzają w młodych ludziach pasje.

Bliżej zielonych celów

Przechodzenie na odnawialne źródła energii i stosowanie bardziej efektywnych rozwiązań przyczyniło się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych (ekwiwalent CO₂) o ponad 164 tys. ton rocznie. Dzięki programowi zainstalowano nowe źródła odnawialnej energii, które wytwarzają dodatkową moc o wartości 227 MW.

Związek Gmin Dorzecza Wisłoki zrealizował projekt wsparty z RPO WP, dzięki któremu w budynkach mieszkalnych zamontowano 630 instalacji kolektorów słonecznych, 475 instalacji fotowoltaicznych, 5 pomp ciepła do ogrzania wody i 2 kotły na biomasę w ośmiu gminach regionu: Brzyska, Dębowiec, Jodłowa, Kołaczyce, Krempna, Osiek Jasielski, Skołyszyn, Tarnowiec.

Emisję gazów cieplarnianych można redukować także na drogach poprzez inwestycje podnoszące jakość infrastruktury komunikacyjnej. Gmina Miasto Sanok wspólnie z partnerami, Gminą Zagórz i Gminą Sanok, zrealizowała projekt „Wdrożenie zintegrowanego systemu ograniczenia niskiej emisji w ramach systemu transportu w MOF Sanok-Lesko”. Dzięki temu powstał nowoczesny i funkcjonalny budynek dworca multimodalnego w Sanoku z zapleczem handlowym i gastronomicznym. Gminy przygotowały również place manewrowe, przystanki dla autobusów oraz obiekty „bike&ride” i „park&ride”. Ponadto zainwestowały w 11 niskoemisyjnych autobusów.

Nowa perspektywa 

W nową perspektywę finansową Unii Europejskiej wchodzimy lepiej przygotowani do osiągania ambitnych celów. Zarząd Województwa Podkarpackiego przekazał Komisji Europejskiej projekt programu regionalnego Fundusze Europejskie dla Podkarpacia 2021-2027. Prócz korzyści materialnych i społecznych warto podkreślić znaczenie wspólnych wartości demokratycznych wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej. W sytuacjach zagrożeń i kryzysów, takich jak wojna w Ukrainie czy pandemia, członkostwo we wspólnocie daje większą stabilizację, gwarancję bezpieczeństwa gospodarczego i perspektywę wspólnego pokonywania trudności.

Jerzy Gontarz