Magazyn informacyjny
o Funduszach Europejskich dla Podkarpacia

Ekonomia społeczna

20 września 2022 Dobre praktyki

duża sala ze stołami i siedzącymi przy nich ludźmi

Ostatnie lata ze względu na pandemię COVID-19 były trudne dla podmiotów ekonomii społecznej (PES). Lockdowny sprawiły, że wiele z nich przestało uzyskiwać dochody z prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak sektor nie został osłabiony na tyle, by nie mógł włączyć się w aktywną pomoc uchodźcom po napaści Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.

W każdym województwie działa po kilka ośrodków wsparcia ekonomii społecznej (OWES), które są podzielone terytorialnie. Podkarpacki Regionalny Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej (PROWES) – prowadzony w partnerstwie Caritas Archidiecezji Przemyskiej z Podkarpacką Akademią Przedsiębiorczości Katarzyna Podraza – realizuje działania na obszarze całego województwa podkarpackiego. Wspiera ponad 70 przedsiębiorstw społecznych (po uprzednim zbadaniu ich statusu), prowadzi adresowane do nich działania merytoryczne oraz udziela im dofinansowania. Podmiotami ekonomii społecznej są organizacje o różnorodnej formie prawnej: stowarzyszenia, fundacje, koła gospodyń wiejskich, ochotnicze straże pożarne, przedsiębiorstwa społeczne (PS).

Ośrodki wsparcia ekonomii społecznej – korzystające z dofinansowania z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach RPO WP 2014-2020 – odgrywają kluczową rolę w rozwoju tego sektora. W czasach kryzysu ich misja jeszcze bardziej nabiera znaczenia. – Nasze działania projektowe były mocno ukierunkowane na to, by wspierać PES, w tym przedsiębiorstwa społeczne, w staraniu się o wszelkie możliwe środki na utrzymanie się. W ramach projektu „Nawigator II – program rozwoju ekonomii społecznej” ogłaszaliśmy konkursy dotacyjne na tworzenie miejsc pracy oraz konkurs na mikrogranty na działania związane z promocją idei ekonomii społecznej. Ponadto wspieraliśmy zarówno PES, jak i PS w pozyskiwaniu środków zewnętrznych, np. z tarcz antykryzysowych, konkursów grantowych, pożyczek im dedykowanych – mówi Małgorzata Święch, koordynator merytoryczny projektu „Nawigator II”, realizowanego w ramach działania 8.5 Wspieranie rozwoju sektora ekonomii społecznej w regionie RPO WP na lata 2014-2020.

Diagnoza potrzeb 

Przed przystąpieniem do realizacji projektu PROWES przeprowadził diagnozę sytuacji na rynku pracy, opierając się na danych pozyskanych od samorządów, powiatowych urzędów pracy oraz ośrodków pomocy społecznej. W większości działania Ośrodka skupiają się jednak na bezpośrednim kontakcie ze społecznościami lokalnymi oraz ich liderami, w tym przede wszystkim samorządami. – Podczas spotkań animacyjnych kadra PROWES analizuje, jakie problemy czy możliwości ma dana społeczność. Diagnoza dotyczy również podmiotów ekonomii społecznej, jakie działają w danym powiecie – mówi Katarzyna Podraza, założycielka Podkarpackiej Akademii Przedsiębiorczości.

Na utworzenie miejsca pracy można było pozyskać ponad 21 tys. zł. Była to więc dobra zachęta do zatrudniania osób przez przedsiębiorstwa społeczne. – Z dotacji udzielonych przez PROWES utworzono 265 miejsc pracy w już działających oraz 140 miejsc pracy w 17 nowych przedsiębiorstwach społecznych. Łącznie 405 osób defaworyzowanych znalazło pracę w tego typu przedsiębiorstwach. Wsparcie pomostowe przyznawane było na sześć miesięcy, a spółdzielnie socjalne, stowarzyszenia i fundacje mogły skorzystać z przedłużenia go o kolejne dwa miesiące – mówi Małgorzata Święch. Wsparcie pomostowe w formie finansowej przeznaczone było na pokrycie kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa społecznego – w pierwszej kolejności na wynagrodzenia osób zatrudnionych na dotowanych miejscach pracy. 

Jednym z celów projektu jest ekonomizowanie podmiotów ekonomii społecznej. Zwykle jest to długi i żmudny proces, który realizowany jest dwutorowo: poprzez tworzenie nowych PES lub poprzez wsparcie przekształcenia PES z organizacji zajmującej się nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w taką, która prowadzi odpłatną działalność pożytku publicznego lub działalność gospodarczą. Obie ścieżki są wymagające. Kadra PROWES proponuje warsztaty na temat korzyści, jakie organizacji ma przynieść ekonomizacja. – Wiele organizacji jest niechętnych zmianom i nie chce wprowadzać takich form działalności, gdyż wiąże się to z dodatkowymi obowiązkami i kosztami. Jednak te, które poddają się procesowi ekonomizacji, mają szersze możliwości rozwoju i pozyskiwania środków z konkursów, gdzie warunkiem udziału jest posiadanie możliwości prowadzenia co najmniej odpłatnej działalności pożytku publicznego – podkreśla Katarzyna Podraza.

Od początku realizacji projektu, czyli od stycznia 2020 r., PROWES objął wsparciem 1846 osób fizycznych, w tym ponad 190 z niepełnosprawnościami, a także przeszło 220 podmiotów ekonomii społecznej. Utworzonych zostało sześć nowych spółdzielni socjalnych oraz ponad 70 grup inicjatywnych, które wypracowały lub wypracowują założenia dotyczące utworzenia nowego przedsiębiorstwa społecznego. Ośrodek udzielił również wsparcia finansowego na realizację przedsięwzięć promujących ideę ekonomii społecznej 104 inicjatywom społeczności lokalnych. 

Nowe potrzeby 

Na dobre jeszcze nie wygasła pandemia, gdy w lutym 2022 r. na polsko-ukraińskiej granicy pojawiły się setki tysięcy uchodźców. Najczęściej były to matki z dziećmi oraz osoby starsze. W pomoc obywatelom ukraińskim zaangażowali się także pracownicy PROWES. Pracowali jako wolontariusze na terenie dworca w Przemyślu. Pozyskiwali i dostarczali uchodźcom przyjeżdżającym na dworzec gotowe produkty spożywcze, w tym świeże pieczywo. Pozyskiwali też surowce dla PES, które bezpłatnie przygotowywały posiłki dla przybyszów. Organizowali zbiórki żywności długoterminowej, by przekazać ją na terytorium Ukrainy. Personel PROWES pomagał w znalezieniu zakwaterowania dla kobiet z dziećmi, w znalezieniu pracy dla tych, którzy wyrazili zainteresowanie uzyskaniem zatrudnienia w Polsce. Ważną częścią działań było udzielanie informacji uchodźcom o możliwości załatwienia spraw meldunkowych czy korzystania z różnego rodzaju usług na terenie Polski. To była pomoc spontaniczna, wykraczająca poza ramy projektowe.

Pracownicy PROWES pracowali jako wolontariusze na terenie dworca w Przemyślu. Fot. archiwum beneficjenta

Wolontariusze na terenie dworca w Przemyślu. Fot. archiwum beneficjenta

Ponieważ jednym z partnerów PROWES jest Caritas Archidiecezji Przemyskiej – organizacja, której misją jest wspieranie osób najuboższych i w trudnej sytuacji – pojawiło się wiele działań pozwalających w jakimś stopniu zorganizować życie osobom uciekającym przed wojną. – W czasie wakacji (lipiec-sierpień) zorganizowaliśmy kolonie wakacyjne dla dzieci, które przyjechały z Ukrainy, oraz dla dzieci uchodźczych przebywających na terenie archidiecezji przemyskiej. Odbyły się spotkania integracyjne, wycieczki krajoznawczo-turystyczne, warsztaty z psychologami, zajęcia rekreacyjne itp. Z tej formy pomocy skorzystało 780 dzieci – mówi ks. Paweł Konieczny, zastępca dyrektora Caritas Archidiecezji Przemyskiej.

dzieci z Urainy na letnich koloniach

Ponad 750 dzieci z Ukrainy skorzystało z letnich kolonii zorganizowanych przez Caritas Archidiecezji Przemyskiej. Fot. archiwum beneficjenta

Organizacja przekazała też karty przedpłacone dla uchodźców przebywających na terenie archidiecezji przemyskiej na zakupy i pokrycie kosztów życia, z której to pomocy skorzystało 1576 osób na łączną kwotę ponad 1 mln zł. Caritas w całej Polsce organizuje akcję „Tornister pełen uśmiechów”. – Pod koniec sierpnia przekazaliśmy w ramach finału tej akcji 150 wyprawek szkolnych dla ukraińskich dzieci przebywających w Sanoku i uczęszczających do sanockich szkół. Plecaki z wyprawką szkolną otrzymało też 100 dzieci powracających na Ukrainę – dodaje ks. Paweł Konieczny. Aktualnie kilkoro dzieci ukraińskich przychodzi do świetlic socjoterapeutycznych prowadzonych przez Caritas (Przemyśl, Łańcut), korzysta z pomocy wychowawców, mając zapewniony posiłek, pomoc w nauce, zajęcia rekreacyjne, wsparcie emocjonalne.

finał akcji Caritas „Tornister Pełen Uśmiechów” w Sanoku

Finał akcji Caritas „Tornister Pełen Uśmiechów” w Sanoku. Fot. archiwum beneficjenta

W ostatnim czasie w Przemyślu, przy ul. Skargi, Caritas uruchomił Centrum Pomocy Migrantom i Uchodźcom. Potrzebujący mogą szukać tu zarówno wsparcia materialnego, jak i w poszukiwaniu mieszkania, szkoły i pracy. W Centrum prowadzona jest na bieżąco rekrutacja osób do realizowanych projektów pomocowych.

Zakupy interwencyjne

W 2021 r. Ośrodek zrealizował działania w ramach mechanizmu zakupów interwencyjnych w PES w związku z przeciwdziałaniem skutkom pandemii COVID-19. PES i PS nieodpłatnie przygotowywały i dostarczały posiłki osobom w trudnej sytuacji. Z usług czterech podmiotów skorzystało pięć ośrodków pomocy społecznej zlokalizowanych w Łańcucie, Nowej Sarzynie, Sieniawie, Zarzeczu i Żurawicy. Łącznie ugotowano i dostarczono 2210 gorących posiłków dla 170 osób. Wartość środków przeznaczona na ten cel wyniosła prawie 40 tys. zł.

W związku z atakiem Federacji Rosyjskiej na Ukrainę PROWES zaplanował realizację mechanizmu zakupowego dotyczącego pomocy osobom uciekającym przed wojną. Wartość tych działań oszacowano na kwotę 580 tys. zł z przeznaczeniem m.in. na zakup posiłków, koców i poduszek. – Z początkiem września 2022 r. podpisaliśmy aneks do umowy o dofinansowanie, który rozszerza działania Ośrodka o mechanizm zakupowy dotyczący pomocy dla obywateli Ukrainy. Jeszcze w tym miesiącu planujemy rozpoczęcie działań w tym zakresie – mówi Katarzyna Podraza.

Pomoc systemowa 

Jak wyjaśnia Małgorzata Święch, wsparcie uchodźców z Ukrainy może być realizowane przy wykorzystaniu możliwości podmiotów ekonomii społecznej w już realizowanych projektach. Na przykład projekt „Terapeutyczne obiadowanie” polega na przygotowywaniu, a następnie dostarczaniu przez osoby z niepełnosprawnościami uczestniczące w terapii zajęciowej bezpłatnych dwudaniowych obiadów osobom powyżej 60. roku życia (mogą to być również obywatele Ukrainy), wymagającym wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Z kolei efektem projektu „Nowa wiedza – zlecanie usług społecznych podmiotom ekonomii społecznej” jest utworzenie przez JST planu zwiększania liczby usług zlecanych PES. Obywatele Ukrainy na takich samych zasadach jak Polacy mogą szukać zatrudnienia w przedsiębiorstwach społecznych. 

Ekonomia społeczna pokazała, że społeczność Podkarpacia potrafi się zorganizować, by pomagać osobom w trudniejszej sytuacji. PROWES pomaga wyzwolić potencjał, jaki mają w sobie społeczności lokalne.

Jerzy Gontarz

Sprawdź co w najnowszym wydaniu

Pobierz wersję PDF

Fundusze Europejskie są atrakcyjne

W ciągu 20 lat uczestnictwa w polityce spójności znacząco uprościliśmy i uatrakcyjniliśmy komunikację w obszarze funduszy unijnych.

czytaj więcej

Mistrzostwa emocji

Konkursy na najlepsze projekty współfinansowane z funduszy UE to skuteczne narzędzie promocji dobrych praktyk. Przyczyniają się do pozytywnego postrzegania wsparcia z Unii Europejskiej.

czytaj więcej

Efekty są imponujące

8 grudnia podczas uroczystej gali, która odbyła się w sali audytoryjnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego, doceniliśmy laureatów III edycji konkursu „Podkarpackie. Mistrzowskie zmiany”.

czytaj więcej
Skip to content