Jak przejść na model GOZ

Unia Europejska wspiera rozwiązania, które sprzyjają ochronie środowiska. Przeznacza też pieniądze na zdobywanie zielonych kompetencji. Dzięki nim możesz swoją firmę wprowadzić na ścieżkę transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). Zobacz, z jakich konkursów skorzystać.

Rok 1937: populacja Ziemi to 2,3 mld ludzi, stężenie dwutlenku węgla w powietrzu – 280 ppm^[1], dzika przyroda zachowana w 66%. Rok 2020, odpowiednio: 7,8 mld, 415 ppm, 35%. Te fakty zestawił brytyjski dziennikarz i podróżnik David Attenborough w książce „Życie na naszej planecie. Moja historia, Wasza przyszłość”.

Skutki uprzemysłowienia

Wpływ działalności człowieka na zmiany klimatu jest faktem. Wraz ze zwiększającymi się emisjami gazów cieplarnianych (należy do nich m.in. dwutlenek węgla) rosną średnie temperatury na Ziemi. Naukowcy sprawdzili: w latach 2011-2020 średnia temperatura była o 1,09°C wyższa od tej z lat 1850-1900. Jeśli w tym stuleciu nadal będziemy produkować większość energii z paliw kopalnych, temperatura wzrośnie o ponad 3°C. Wówczas procesy klimatyczne potoczą się w niekontrolowanym kierunku.

Można by było wymienić jeszcze wiele innych niepożądanych skutków uprzemysłowienia: osuszanie lądów, wzrost temperatury i poziomu oceanów czy kurczenie się obszarów leśnych (drzewa to naturalne magazyny CO₂) etc. Czas to zatrzymać.

Program naprawczy

Czy możemy żyć tak, by nie szkodzić własnemu domowi – naszej planecie? Czy możemy przestawić gospodarkę na tory zrównoważonego rozwoju, by zatrzymać nadmierną eksploatację surowców i emisję gazów cieplarnianych? Odpowiedź na te pytania jest twierdząca, lecz rozwiązania nie są oczywiste.

Unia Europejska pierwsza zadeklarowała, że do 2050 r. osiągnie neutralność klimatyczną. Dlatego dąży do ograniczenia zużycia zasobów i dba o redukcję emisji gazów cieplarnianych. Pakiet „Gotowi na 55” zakłada jej zmniejszenie do 2030 r. przynajmniej o 55% w porównaniu z poziomem z 1990 r.

UE zadeklarowała, że unijna gospodarka osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych w 2050 r. Nastąpi oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużywania zasobów. A w wyniku tych zmian żadna osoba ani żaden region „nie pozostaną w tyle”.

Przestawić tory rozwoju

Aby to osiągnąć, niezbędne są zmiany modelu gospodarczego. Jednym z już wprowadzanych rozwiązań jest gospodarka o obiegu zamkniętym. To rewolucyjny model biznesowy, który minimalizuje zużycie surowców oraz powstawanie odpadów. GOZ często określa się mianem gospodarki cyrkularnej (ang. circular economy). A to dlatego, że tworzy zamknięte pętle procesów wytwórczych, w których powstające odpady traktowane są jako surowce w kolejnych fazach produkcji. Ważnym celem tych działań jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery.

Koncepcja GOZ obejmuje każdy etap życia produktu: od projektowania, przez produkcję, dystrybucję, konsumpcję, aż do momentu, kiedy produkt traci na wartości. Wówczas jednak nie staje się odpadem, lecz surowcem lub źródłem odzysku cennych materiałów. Zmiana gospodarki w kierunku GOZ wymaga zaangażowania producentów, instytucji odpowiedzialnych za procesy ustawodawcze oraz świadomych konsumentów.

Odpady jako zasoby

Dlaczego wydawać pieniądze na nowe surowce, gdy stare rzeczy lub odpady można przekształcić w nowe produkty? Ze starych urządzeń można odzyskać wiele cennych materiałów: na przykład w jednej tonie zużytych telefonów komórkowych znajduje się ok. 130 kg miedzi, 3,5 kg srebra i 340 g złota. Te pierwiastki są niemal pod ręką. Pozyskanie ich tradycyjną metodą z rud kopalnianych wymaga o wiele więcej energii i czasu.

Woda zużywana w procesie produkcyjnym może być ponownie wykorzystana (po oczyszczeniu), a przy okazji może przepłynąć przez wymiennik ciepła i oddać swą energię do ogrzania budynków.

Szczególnie prosty wydaje się odzysk opakowań. „Wydaje się”, bo przez wiele lat nie czyniono tego w optymalnym zakresie. Teraz wreszcie wchodzi w życie system kaucyjny na butelki do napojów. Firmom będzie się opłacało go wdrożyć.

GOZ-transformacja i zielone kompetencje

Unia Europejska hojnie wspiera zieloną transformację. Szczególnie ciekawa oferta jest w programie Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW). Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) realizuje konkurs pn. „Gospodarka o obiegu zamkniętym w MŚP”. Składa się on z dwóch etapów. W pierwszym firma zamawia audyt, a następnie opracowuje model biznesowy oparty na założeniach GOZ. Można na to otrzymać maksymalnie 92 218 zł w formie ryczałtu. Wnioski przyjmowane są w kolejnych rundach, które są zaplanowane od 16 lipca 2024 r. do 25 kwietnia 2025 r. W drugim etapie firma wdraża opracowany model GOZ-transformacji. Na tę inwestycję może pozyskać do 3,5 mln zł (wsparcie wyniesie do 85% wartości projektu). Nabór trwa do 19 grudnia 2024 r.

PARP na początku tego roku wybrała operatorów szkoleń w ramach konkursu „GOZ – to się opłaca”. Jest to jednocześnie nazwa projektu finansowanego z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS). Szkolenia i doradztwo w obszarze planowania lub wdrażania rozwiązań dotyczących GOZ lub niskoemisyjnych są skierowane do firm każdej wielkości. Nabory na nie ruszyły w marcu tego roku. W zależności od potrzeb i wiedzy uczestnicy korzystają z jednej z trzech ścieżek. Pierwsza zawiera zestaw szkoleń ogólnych i specjalistycznych. Ścieżki druga i trzecia są przeznaczone dla tych, którzy potrzebują zaawansowanej wiedzy i większych umiejętności. Wszyscy uczestnicy dowiedzą się, jak planować zieloną transformację firmy oraz jak projektować i wprowadzać rozwiązania GOZ. Dodatkowo każdy przedsiębiorca może skorzystać z 10 godzin indywidualnego doradztwa. Pomoże mu to zaprojektować i zastosować konkretne rozwiązania.

Ze szczegółowym programem szkoleń zapoznasz się na stronach ośmiu wybranych operatorów. Szkolenia są bezpłatne! Warto w pierwszej kolejności skorzystać właśnie z tych finansowanych z FERS. Wyposażony w „zielone kompetencje” będziesz mógł z większą świadomością skorzystać z oferty FEPW.

Jerzy Gontarz

[1] ppm – liczba cząstek na milion.