LIFE dla Podkarpacia

„Podkarpackie – żyj i oddychaj” jest ambitnym przedsięwzięciem, które wprowadza systemowe rozwiązania w zakresie jakości powietrza i zarządzania energią. Dzięki kompleksowemu podejściu, które obejmuje doradztwo, edukację oraz planowanie przestrzenne, projekt ma potencjał, aby stać się wzorem do naśladowania dla innych regionów.

Mamy do dyspozycji ogromne środki unijne na ochronę środowiska, a aby je skutecznie i efektywnie wykorzystać, rozpoczynamy od projektu „Podkarpackie – żyj i oddychaj”, który znacząco ułatwi ich wdrażanie – zapowiedział Władysław Ortyl. – To dobra decyzja, ponieważ ten ambitny projekt, współfinansowany przez Komisję Europejską oraz budżet krajowy, ma na celu zapewnienie, że każda wydana złotówka przyniesie jak największe korzyści dla regionu.

Projekt będzie realizowany do 2033 r. Zakłada podejście systemowe oparte na kilku kluczowych filarach. Głównym celem jest poprawa jakości powietrza oraz racjonalne wykorzystywanie lokalnego potencjału energetycznego, ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii. Dodatkowo projekt przewiduje wsparcie eksperckie dla lokalnych samorządów w zakresie poprawy jakości powietrza oraz zarządzania energią, w tym energetyki społecznej, co pozwoli na świadome podejmowanie decyzji energetycznych. Ważnym elementem inicjatywy jest również zwiększenie dostępności efektywnych rozwiązań w zakresie magazynowania energii, co przyczyni się do stabilizacji i niezawodności lokalnych systemów energetycznych.

Na Podkarpaciu wielu mieszkańców doskonale radzi sobie z instalacjami OZE, inwestując w panele fotowoltaiczne i nowoczesne, ekologiczne systemy grzewcze. To zaangażowanie pokazuje, że lokalna społeczność jest świadoma ekologicznych wyzwań. Jednakże, aby osiągnąć pełnię korzyści z odnawialnych źródeł energii i efektywnego zarządzania nimi, niezbędne jest szersze spojrzenie i zaawansowana wiedza, wykraczająca poza indywidualne inicjatywy.

Doradztwo

W każdej z 61 gmin partnerskich zostaną zatrudnieni kompetentni doradcy ds. powietrza i energii. Koszty ich zatrudnienia pokrywane będą w 95% z budżetu projektu. Ich zadaniem będzie wspieranie mieszkańców w wyborze odpowiednich źródeł ogrzewania, planowaniu termomodernizacji oraz optymalnym wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii. Tego rodzaju pomoc pozwoli na skoordynowane i świadome decyzje, które z jednej strony przyniosą wymierne oszczędności, a z drugiej – przyczynią się do redukcji emisji zanieczyszczeń i poprawy jakości życia. – Nasi doradcy będą blisko ludzi. Pomogą na przykład w wymianie tzw. kopciuchów. Podpowiedzą, jak najlepiej przeprowadzić termomodernizację budynku, gdzie zdobyć na nią dofinansowanie, jaką instalację OZE zamontować w domu. Doradcy ruszają do pracy już w październiku. Będą równolegle brać udział w szkoleniach. Finansujemy im także możliwość odbycia studiów podyplomowych. Wkrótce rozpoczniemy postępowanie na wybór uczelni, która takie studia zorganizuje – mówi Anna Lorynowicz, kierowniczka projektu.

Edukacja

Edukacja jest drugim ważnym filarem projektu. – Przeprowadzimy regionalne i lokalne kampanie informacyjno-edukacyjne i zbudujemy lokalny system informowania o jakości powietrza. Dodatkowo projekt ma na celu zmotywowanie samorządów lokalnych do podejmowania aktywnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza, co wpłynie na jakość życia mieszkańców regionu – podkreśla Anna Lorynowicz. Planowane są szkolenia, konferencje, panele dyskusyjne oraz warsztaty stacjonarne i zdalne. Wymiana dobrych praktyk przyczyni się do realizacji zakładanych celów.

Zielone miasta

Efektywniejsze wykorzystanie narzędzi planistycznych do poprawy jakości powietrza w miastach województwa podkarpackiego jest kluczowe dla zdrowia mieszkańców i ochrony środowiska. W ramach projektu planowane jest opracowanie koncepcji mających na celu zwiększenie powierzchni obszarów zielonych w regionie. Obejmuje on rozwój błękitno-zielonej infrastruktury, takiej jak np. łąki kwietne, zielone ściany, zielone przystanki, ogrody deszczowe, ogrody kieszonkowe. Zwiększenie powierzchni zielonych w miastach ma istotne znaczenie, ponieważ roślinność nie tylko poprawia estetykę przestrzeni, ale również skutecznie filtruje zanieczyszczenia powietrza, obniża temperaturę, a także przyczynia się do poprawy jakości życia mieszkańców poprzez tworzenie przyjaznych przestrzeni do wypoczynku i rekreacji.

Zarządzanie projektem

Koncepcję projektu opracowano w Departamencie Ochrony Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego i obecnie realizuje ją 10-osobowy zespół działający w strukturze Departamentu. Ponad stumilionowy projekt jest finansowany z trzech źródeł: budżetu Komisji Europejskiej (prawie 66 mln zł), Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska (ponad 38 mln zł) oraz wkładu własnego partnerów (prawie 5,5 mln zł). Zarządzanie tak złożonym przedsięwzięciem jest dużym wyzwaniem. – U nas krzyżują się drogi z Brukseli, Warszawy i partnerów z regionu. Musimy nimi umiejętnie zarządzać, aby wszystko działało sprawnie i zgodnie z planem – mówi Anna Lorynowicz. Na twarzach członków zespołu nie widać jednak strachu. Wręcz przeciwnie, opowiadają o przedsięwzięciu z pasją i dużą znajomością tematyki.

Pewnym ułatwieniem jest to, że ścieżkę do realizacji projektu wytyczyły regiony, które wcześniej podjęły się podobnych działań, w tym przede wszystkim województwo małopolskie, wskazywane przez Komisję Europejską jako przykład dobrej praktyki. – Uczymy się od najlepszych, co daje nam pewność, że unikniemy błędów i trudności, z jakimi zmagały się pionierskie projekty. Koledzy i koleżanki z Małopolski i Śląska chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami i wspierają nas, kiedy tylko potrzebujemy pomocy – dodaje Anna Lorynowicz. – Wsparcie otrzymujemy także od Komisji Europejskiej. Mamy tam swoich opiekunów, z którymi pozostajemy w stałym kontakcie. Szybko i profesjonalnie odpowiadają na nasze pytania. Czujemy dużą odpowiedzialność, ponieważ jesteśmy świadomi, jak istotny jest ten projekt dla naszego regionu, kraju i całej Unii Europejskiej. Jego sukces ma kluczowe znaczenie. W realizacji tego zadania nie jesteśmy jednak sami – otaczają nas kompetentni i życzliwi ludzie, co dodaje nam skrzydeł – podkreśla szefowa projektu.

Autorski moduł

Warto podkreślić, że podkarpacki projekt wyróżnia się unikalnym modułem, który nie był realizowany w innych regionach. Kluczowym elementem przedsięwzięcia jest stworzenie zintegrowanego systemu zarządzania energią na poziomie gmin, co ma na celu odpowiedzialne zaopatrzenie mieszkańców w energię cieplną i elektryczną oraz obniżenie zużycia energii w budynkach gminnych. Projekt wpłynie również na poprawę planowania przestrzennego województwa, w tym zarządzania energią i magazynowania jej, np. poprzez wykorzystanie potencjału wód opadowych. W ramach pilotażowego programu, który obejmie miasta: Dębica, Mielec, Rzeszów, Krosno oraz gminę miejsko-wiejską Zagórz, wypracowane modele racjonalnego zarządzania energią zostaną później zaadaptowane w pozostałych gminach województwa podkarpackiego.

Sukces tej inicjatywy nie tylko przyniesie wymierne korzyści dla województwa podkarpackiego, ale również przyczyni się do ochrony środowiska na poziomie krajowym i europejskim.

Andrzej Szoszkiewicz