
REACT-EU to program, który ma celu naprawienie szkód społecznych i gospodarczych spowodowanych pandemią COVID-19. Dodatkowo przygotowuje unijne gospodarki do ekologicznej i cyfrowej odbudowy poprzez zwiększenie odporności na kryzysy takie jak pandemia. Sprawdź, na jakie działania pieniądze przeznaczyła Polska oraz województwo podkarpackie.
Z instrumentu REACT-EU przeznaczono dla krajów Unii Europejskiej dodatkowe 47,5 mld euro (pieniądze pochodzą z pakietu NextGenerationEU). Pozwoliły one zwiększyć pulę funduszy strukturalnych i elastyczność wydatków w ramach polityki spójności w latach 2021-2022. REACT-EU jest jednym z wielu działań Komisji Europejskiej, które miały za zadanie złagodzić skutki pandemii COVID-19 w regionach najbardziej dotkniętych kryzysem.
Podział pieniędzy z REACT-EU
Metodologia podziału środków REACT-EU pomiędzy kraje członkowskie w pełni uwzględniła gospodarcze i społeczne skutki kryzysu w państwach UE. Odzwierciedla również takie wskaźniki jak PKB, poziom bezrobocia (w tym wśród osób młodych), a także względną zamożność państw. Sprawdź na Cohesion Open Data Platform, ile pieniędzy z REACT-EU (w cenach bieżących) otrzymały poszczególne kraje Unii Europejskiej.
Środki z instrumentu powiększyły budżety programów na lata 2014-2020. Zasiliły Europejski Fundusz Społeczny (EFS) oraz Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR).

Łączny budżet dla Polski wynosi ok. 1,9 mld euro (8,66 mld zł). Plan REACT-EU jest wprowadzany w życie w ramach nowych osi priorytetowych utworzonych w programach operacyjnych na lata 2014-2020. Warto zaznaczyć, że instrument ten umożliwia dofinansowanie z projektów do 100 proc. ich wartości. Nie dotyczy to jednak przedsięwzięć, które znajdowały się na listach rezerwowych. Ostateczną datę kwalifikowalności wydatków ustanowiono na 31 grudnia 2023 r.
Miliony pomiędzy programy
REACT-EU z założenia finansuje działania zapewniające świadczenia zdrowotne i bezpieczeństwo, inwestycje i kapitał obrotowy dla MŚP, a także utrzymanie i tworzenie miejsc pracy. W celu wzmacniania odporności na kryzysy wspiera cyfryzację i inwestycje w OZE. To również element przygotowania krajów UE do korzystania z programów nowej perspektywy 2021-2027 oraz Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).
Pieniądze z REACT-EU wspierają sektory kluczowe z perspektywy odbudowy po pandemii. W związku z tym największa pula funduszy trafiła do Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIŚ) – prawie 768 mln euro. W przypadku Polski minimum 20 proc. funduszy REACT-EU (czyli ok. 400 mln euro) trzeba było przeznaczyć na realizację celów klimatycznych. Pieniądze te pozwoliły m.in. na sfinansowanie programu „Mój Prąd” czy infrastruktury gazowej. Ponadto POIŚ wsparł projekty w sektorze zdrowia.
310,5 mln euro zasiliło dwie nowe osie Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 (POIR). Prawie 305 mln euro trafiło do Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa (POPC). Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój (POWER) otrzymał ponad 74 mln euro wsparcia w ramach REACT-EU. W tym programie przewidziano działania związane z podnoszeniem kompetencji kadr medycznych oraz ich wsparcie psychologiczne.

Regiony otrzymały łącznie ponad 455 mln euro. Z tej puli województwo podkarpackie dostało przeszło 35 mln euro (w pierwszej transzy 24,6 mln euro, w drugiej – 10,6 mln euro). Jest to trzecia największa alokacja spośród wszystkich regionów – po województwach: śląskim (52 mln euro) oraz małopolskim (46 mln euro).

Największe polskie projekty
Można wyróżnić pięć realizowanych obecnie projektów w ramach instrumentu REACT-EU. Największy projekt to „Fundusz Pożyczkowy Wsparcia Płynności MŚP – REACT-EU” realizowany w ramach POIR. Drugi pod względem dotychczas poniesionych wydatków jest projekt „Cyfrowa Gmina” (POPC). Trzeci z kolei to wspomniany Program Priorytetowy „Mój Prąd” na lata 2021-2023. Na czwartym miejscu plasuje się „Gazociąg Gustorzyn–Wronów – budowa odcinka Leśniewice–Wronów”, który również jest realizowany w ramach POIŚ. Piątym wśród największych projektów jest (realizowany na poziomie regionu) „Zakup elektrycznego taboru kolejowego do obsługi transportu pasażerskiego na terenie województwa kujawsko-pomorskiego”.
Jakie wydatki zaplanowało Podkarpackie
W województwie podkarpackim dodatkowe fundusze przeznaczono na przedsięwzięcia z zakresu e-usług w sektorze zdrowia (działanie 2.1 Podniesienie efektywności i dostępności e-usług) oraz wykorzystania odnawialnych źródeł energii (działanie 3.1 Rozwój OZE). Ze względu na krótki czas realizacji projektów z przyznanej kwoty 35 mln euro aż 29 mln euro region przeznaczył na te znajdujące się na listach rezerwowych. – Takie podejście istotnie przyspieszyło realizację ponad 50 potrzebnych inwestycji, w tym ok. 40 projektów, w których celem jest zwiększenie poziomu produkcji energii z odnawialnych źródeł energii. To istotnie przełoży się na obniżenie kosztów zakupu energii elektrycznej dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw – mówił w rozmowie z magazynem Grzegorz Bartnik, zastępca dyrektora Departamentu Zarządzania RPO w UMWP („Odpowiedź na kryzys”, „Zobacz zmiany” nr 3/2022). – Finansowanie w ramach REACT-EU umożliwi również głęboką termomodernizację budynków Grupy Bieszczadzkiej GOPR. Zakres planowanej inwestycji obejmuje stacje ratownictwa górskiego w Ustrzykach Górnych oraz Cisnej, a także stację centralną w Sanoku. Na ten cel przeznaczono ok. 3 mln euro.
Podkarpackie postanowiło też zakupić kilkanaście mieszkań chronionych i wspomaganych. W pierwszej kolejności zamieszkają w nich uchodźcy z Ukrainy. Potem mieszkania posłużą innym osobom (czytaj).
Pieniądze w ramach REACT-EU mogą być przeznaczone na dość wąski katalog celów, toteż działania realizowane w poszczególnych regionach są podobne. Większość z nich dodatkowe fundusze przeznaczyła na wsparcie najbardziej obciążonego pandemią sektora ochrony zdrowia oraz infrastrukturę energetyczną, w tym OZE.
Opracował JG
W tekście wykorzystano materiały informacyjne Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej.
Współpraca bez granic
Jak Euroregion Karpacki wykorzystuje swój potencjał, by łączyć partnerów w sposób, który sprzyja wzajemnej współpracy?
Nowe życie cerkwi
Po 77 latach greckokatolicka cerkiew w Nagórzanach odzyskuje dawny blask.
Tradycja Karpat w nowoczesnym wydaniu
W ramach projektu EtnoCarpathia odkrywano i udokumentowano kulturę Karpat.
Tajemnice ukryte w zieleni
Arboretum w Bolestraszycach jest miejscem niezwykłym Świat roślin skrywa skarby kultury.
„Józefinka” – reaktywacja
Rzeszów i Stropkov zrealizowały projekt, który po 6 latach wciąż cieszy się popularnością wśród turystów.
Skarb przeszłości i przyszłości
Na Podkarpaciu zrealizowano ponad 100 projektów, których celem była renowacja, odbudowa i rewitalizacja obiektów materialnego dziedzictwa kulturowego.