Pakiet na kryzys

Komisja Europejska opublikowała projekt budżetu na lata 2021-2027 w 2018 roku. Świat był wtedy w innej sytuacji niż dziś. Dwa lata później recesja wywołana pandemią COVID-19 zmusiła europejskich przywódców do odważnych decyzji. Koszty walki z chorobą i konieczność wsparcia gospodarek wymagają szybkich działań i większych pieniędzy. 

Trzeba było znaleźć nowe sposoby zasilenia unijnego budżetu. Przywódcy państw UE działali pod presją. Brak porozumienia mógłby doprowadzić do gwałtownych spadków na giełdach i pogorszenia kryzysu gospodarczego. Przełom nastąpił 21 lipca 2020 r. nad ranem, po wielu godzinach negocjacji w czasie szczytu w Brukseli. Nowy budżet UE na lata 2021-2027 ma wynieść 1824,3 mld euro. Składają się na niego Wieloletnie Ramy Finansowe w wysokości 1074 mld euro i „Next Generation EU”, tymczasowy instrument odbudowy gospodarczej, warty 750 mld euro. – To dobre porozumienie. To mocne porozumienie. A co najważniejsze, obecnie to właściwe porozumienie dla Europy – zapewniał Charles Michel, przewodniczący Rady Europejskiej.

Na rzecz ożywienia gospodarki

Umowa przewiduje, że Komisja będzie mogła pożyczyć na rynkach aż 750 mld euro. To środki niezbędne do przełamania wyzwań wynikających z pandemii COVID-19. Między państwa członkowskie zostanie rozdzielone 390 mld euro w formie dotacji. Pozostałe 360 mld euro będzie przekazane w formie pożyczek. Pieniądze mają trafić do krajów i sektorów najbardziej dotkniętych kryzysem. W latach 2021-2022 ma być rozdysponowane 70% dotacji, reszta w roku 2023.

Podział funduszy

Polska ma dostać na lata 2021-2027 ponad 124 mld euro, a razem z dodatkowymi pożyczkami – 160 mld euro. Prawie 76 mld euro wydzielonych zostało na realizację polityki spójności. Około 60% funduszy z polityki spójności trafi do programów realizowanych na poziomie krajowym. Pozostałe 40% otrzymają programy regionalne. 75% tych pieniędzy zostało już podzielonych. Z tej puli województwo podkarpackie ma otrzymać 1,661 mld euro. To trzecia największa alokacja w kraju. Pod względem wielkości wsparcia z UE w przeliczeniu na mieszkańca Podkarpacie z kwotą 781,3 euro jest w pierwszej piątce polskich województw. Pozostałe 25% (7,1 mld euro) jest teraz dzielone w negocjacjach kontraktów programowych. Kluczowe dla rządu i samorządu wojewódzkiego propozycje przedsięwzięć i projektów, zgłoszone przez marszałków do kontraktów programowych, mogą liczyć na dodatkowe fundusze. Negocjacje między Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) a Województwem Podkarpackim rozpoczęły się 31 marca br.

Wspólny cel

Kiedy pieniądze trafią do regionu? Wszystkim zależy na czasie. MFiPR pracuje obecnie intensywnie nad Umową Partnerstwa. Określa ona cele i sposób inwestowania funduszy unijnych z polityki spójności. To swoisty biznesplan – od jego przemyślanego opracowania i konsekwentnej realizacji będzie zależeć sukces. Zakończyły się już konsultacje umowy w regionach. Teraz eksperci pracują nad ostateczną wersją dokumentu. Po zaakceptowaniu go przez rząd, Umowa Partnerstwa będzie przekazana Komisji Europejskiej w połowie roku. Równolegle trwają nieformalne negocjacje z Komisją. Ministerstwo planuje, że pieniądze z nowej perspektywy budżetowej UE będą inwestowane jeszcze w tym roku.

Równolegle trwają przygotowania Krajowego Planu Odbudowy. Od 26 lutego do 2 kwietnia przebiegały konsultacje społeczne. Za pomocą ogólnodostępnego formularza zgłoszono ponad 1700 uwag do dokumentu. Do końca kwietnia 2021 r. Polska ma czas na przekazanie gotowego planu Komisji Europejskiej. Ta z kolei będzie miała dwa miesiące na jego akceptację.

Neutralność klimatyczna

Zgodnie z nową strategią rozwoju UE, jaką jest Europejski Zielony Ład, jednym z głównych celów będzie osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Wymaga to szybkiego przestawienia się energetyki na źródła odnawialne i podjęcia szeregu działań związanych z ochroną naszej planety przed skutkami globalnego ocieplenia. Konieczne stanie się prowadzenie zrównoważonej gospodarki wodnej, gospodarki o obiegu zamkniętym oraz ochrony przyrody i bioróżnorodności. Wiadomo, że to wszystko kosztuje – i to bardzo dużo. Stąd wymóg, by 30% budżetu przeznaczyć na projekty związane z zapobieganiem zmianom klimatycznym i adaptację do ich skutków. Dodatkowo 40% wszystkich wydatków w ramach Wspólnej Polityki Rolnej ma pójść na działania w tym obszarze.

Wzmocnienie Polski Wschodniej

Podkarpacie będzie też korzystać z programu dla Polski Wschodniej z budżetem 2,5 mld euro. Środki te trafią również do województw: lubelskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, warmińsko-mazurskiego i – co jest nowością – do części mazowieckiego. Nie będzie z niego korzystać Warszawa i 9 otaczających ją powiatów.

Fundusze z tego programu będą inwestowane w rozwój przedsiębiorczości, adaptację do zmian klimatu i ochronę przyrody, gospodarkę o obiegu zamkniętym, zrównoważoną mobilność miejską, turystykę czy wsparcie podmiotów świadczących usługi sanatoryjne i uzdrowiskowe.

Andrzej Szoszkiewicz