
Pod kamienicami mieszkalnymi przez wieki budowano obszerne piwnice. Łączono je często przejściami, tworząc systemy korytarzy. W Przemyślu takie podziemne miasto zachowało się w dobrym stanie.
Po wyremontowaniu i adaptacji do zwiedzania przyciąga gości spragnionych nowych wrażeń.
A wrażenia rzeczywiście różnią się od tych, które oferują naziemne obiekty. Piwnice były tak projektowane, aby zapewnić wsparcie konstrukcyjne budowli. Najczęściej raz wybudowane pozostawały niezmienione, podczas gdy budynki nad nimi były poddawane renowacji, przebudowie, a nawet całkowitej rozbiórce. Zdarza się więc, że bardzo stare piwnice do dzisiaj zachowały swoją oryginalną formę, a nawet funkcję.
Opowieść o złotym wieku Przemyśla
Odkrywanie tych ukrytych i oryginalnych przestrzeni pomaga turystom lepiej zrozumieć przeszłość i uzyskać pełniejszy obraz życia ludzi. Schodząc, mamy wrażenie, że zagłębiamy się w ukryty świat, w którym czas się zatrzymał. Wiele piwnic posiada imponujące elementy architektoniczne, takie jak specjalne konstrukcje inżynieryjne, kamienne sklepienia i ściany.
Coraz więcej miast zauważa potencjał turystyczny piwnic i korytarzy. – W 2014 r. odrestaurowaliśmy piwnice pod rynkiem i udostępniliśmy je zwiedzającym. Spacery wąskim labiryntem korytarzy zbudowanym kilkaset lat temu cieszyły się sporym zainteresowaniem. Nastrojowa iluminacja kreowała atmosferę tajemniczości – mówi Maciej Wolański, naczelnik Wydziału Promocji i Kultury Urzędu Miejskiego w Przemyślu.

Fot. Grzegorz Karnas
Piwnice i jamy, tzw. gruby, znajdowały się pod wszystkimi kamienicami w centrum Przemyśla. Służyły najczęściej jako magazyny żywności, wina czy piwa. Rzadziej były w nich warsztaty rzemieślnicze, pomieszczenia handlowe albo mieszkania dla służby. W głębszych grubach ze względu na niższe temperatury przechowywano płody rolne i mniej trwałą żywność, jak mięso, słoninę, nabiał oraz owoce. – Zauważyliśmy, że nasze podziemne miasto stwarza większe możliwości i warto pomyśleć o wzbogaceniu oferty. Jest tam dość miejsca, aby wykorzystując nowoczesne technologie, zaaranżować oryginalną opowieść o dziejach miasta z XVI i XVII w. Okres ten, nazywany złotym wiekiem, jest stosunkowo dobrze przebadany, m.in. przez znanego historyka prof. Jerzego Motylewicza – wyjaśnia Maciej Wolański.
W marcu tego roku w odrestaurowanych wcześniej podziemiach przemyskiej starówki została otwarta wystawa „Złoty wiek miasta – jak Przemyśl stał się bogaty, piękny i sławny”.
Multimedialny spacer
Trasa prowadzi przez wnętrza kilkunastu odremontowanych piwnic pod budynkiem urzędu miasta, zabytkowym kolektorem sanitarnym, nowo wybudowanym łącznikiem podziemnym, a kończy się w piwnicach Muzeum Historii Miasta Przemyśla. W środku zamontowano instalacje multimedialne, ekrany z tekstami w językach polskim i angielskim poświęcone historii Przemyśla, codziennemu życiu mieszkańców i dziejom niektórych ulic. Przykładowo przy ul. Mostowej poznamy dietę dawnych mieszczan i najpopularniejsze potrawy, a na ul. Wodnej dowiemy się o łaźniach miejskich i środkach higieny. W kolejnych korytarzach odwiedzimy piekarnię, kram pasmanteryjny i aptekę. Dla najmłodszych urządzono multimedialny teatrzyk przedstawiający różne profesje mieszkańców Przemyśla.

Fot. Grzegorz Karnas
Duża ekspozycja poświęcona jest znaczeniu Sanu, rzeki przepływającej przez miasto. Na ekranach zobaczymy m.in. młyn i przystań wodną. Z kolei pod budynkiem Muzeum Historii Miasta urządzono multimedialną wystawę poświęconą Zamkowi Kazimierzowskiemu.
Komfort zwiedzania i bezpieczeństwo
Przy okazji urządzania podziemnej trasy niezbędne były dodatkowe prace budowlane przystosowujące ją do ruchu turystycznego i zwiększające bezpieczeństwo. Zbudowano wyjście ewakuacyjne i zaadaptowano sześć pomieszczeń, których do tej pory nie udostępniano. Wykonana została również nowa instalacja elektryczna oraz wentylacja mechaniczna. Nowością jest 30-metrowy łącznik pomiędzy kolektorem sanitarnym a kamienicą, w której mieści się muzeum.
Oprócz adaptacji piwnic i urządzenia trasy turystycznej w zakres projektu wchodziła przebudowa nawierzchni północno-wschodniej części rynku starego miasta (poprzedzona badaniami archeologicznymi) i montaż oświetlenia. Układając odpowiednio kamienne płyty, odtworzono zarys dawnego ratusza, który został rozebrany przez Austriaków w 1812 r.
Dostępna trasa
Podziemna Trasa Turystyczna w Przemyślu dostępna jest także dla osób z dysfunkcją wzroku i słuchu. Na 10 stanowiskach ustawiono 16 wypukłych rysunków (tyflografik) oraz eksponatów dotykowych. Wśród nich znajdziemy m.in.: wypukły plan Przemyśla z drugiej połowy XVII w., odlew tacy augsburskiej z XVII w., a także tyflografiki przedstawiające np. fasadę zabytkowej kamienicy, pieczęć rady miejskiej czy herb ziemi przemyskiej.

Fot. Grzegorz Karnas
Zwiedzanie znacząco ułatwia audioprzewodnik z audiodeskrypcją, która oprócz treści o charakterze merytorycznym zawiera opisy przestrzeni i obiektów znajdujących się na trasie, a także komunikaty nawigacyjne w językach polskim, angielskim i ukraińskim. Ponadto przygotowano nagrania wideo w polskim języku migowym.
Andrzej Szoszkiewicz
Projekt: Podziemna Trasa Turystyczna w Przemyślu
Beneficjent: Gmina Miejska Przemyśl
Działanie: 6.3. Rewitalizacja przestrzeni regionalnej w ramach RPO WP 2014-2020
Wartość projektu: ok. 14,9 mln zł
Dofinansowanie z UE: ok. 8,7 mln zł
Współpraca bez granic
Jak Euroregion Karpacki wykorzystuje swój potencjał, by łączyć partnerów w sposób, który sprzyja wzajemnej współpracy?
Nowe życie cerkwi
Po 77 latach greckokatolicka cerkiew w Nagórzanach odzyskuje dawny blask.
Tradycja Karpat w nowoczesnym wydaniu
W ramach projektu EtnoCarpathia odkrywano i udokumentowano kulturę Karpat.
Tajemnice ukryte w zieleni
Arboretum w Bolestraszycach jest miejscem niezwykłym Świat roślin skrywa skarby kultury.
„Józefinka” – reaktywacja
Rzeszów i Stropkov zrealizowały projekt, który po 6 latach wciąż cieszy się popularnością wśród turystów.
Skarb przeszłości i przyszłości
Na Podkarpaciu zrealizowano ponad 100 projektów, których celem była renowacja, odbudowa i rewitalizacja obiektów materialnego dziedzictwa kulturowego.