W stanie wyższej konieczności

Na walkę ze skutkami pandemii COVID-19 Podkarpackie ze swojego Programu Regionalnego przeznaczyło do tej pory 330 mln zł – mówi Wojciech Magnowski, dyrektor Departamentu Zarządzania Regionalnym Programem Operacyjnym w UMWP.

W walce ze skutkami pandemii COVID-19 liczy się czas. Jak urząd marszałkowski zareagował na trudności, które pojawiły się w realizacji projektów?

Dla wielu projektów współfinansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020 (RPO WP) obecna sytuacja przyniosła wprost nieodwracalne skutki. Dlatego niezwłocznie uruchomiliśmy adekwatne działania, by wyjść naprzeciw problemom beneficjentów. W pierwszej kolejności poinformowaliśmy, że przywołujemy konstrukcję „siły wyższej” jako narzędzia ze wszech miar adekwatnego i możliwego do zastosowania w celu ograniczenia wpływu epidemii na realizację poszczególnych przedsięwzięć. Stanowi to wentyl bezpieczeństwa w okolicznościach, których w racjonalny sposób nie da się przewidzieć podczas planowania i realizacji projektów.

Ograniczenia w życiu społecznym, czasowe zawieszenie lub znaczące ograniczenia funkcjonowania wielu podmiotów są czynnikami, które wymusiły zmianę naszych zachowań i relacji międzyludzkich. To z kolei przyniosło negatywne konsekwencje w projektach opartych na interakcji osób oraz osób i instytucji.

Jakich projektów najczęściej to dotyczy?

Niemal wszystkich realizowanych przy wsparciu środków Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Jeśli chodzi o przedsięwzięcia współfinansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), są to przede wszystkim te, które zakładają intensywną współpracę podczas realizacji (np. projekty badawcze) lub powszechne korzystanie przez odbiorców z powstałej infrastruktury, szczególnie w zakresie turystyki i kultury.

Oczywiście możliwość zastosowania konstrukcji „siły wyższej” wymaga dokonania precyzyjnej i indywidualnej oceny każdego przypadku. Podczas weryfikacji bierzemy pod uwagę działania samego beneficjenta, zmierzające do ograniczenia i zminimalizowania negatywnych konsekwencji.

Czy wprowadzono ułatwienia w realizacji projektów?

Jeśli skutki pandemii niosą zagrożenie, że projekt nie zostanie zrealizowany w założonym terminie, beneficjenci mogą starać się o jego przesunięcie. W odpowiednio udokumentowanych i uzasadnionych przypadkach Instytucja Zarządzająca Regionalnym Programem Operacyjnym (IZ RPO) dla projektów wspieranych przez EFRR lub Instytucja Pośrednicząca, której zadania, w przypadku projektów wspieranych przez EFS, pełni Wojewódzki Urząd Pracy, może zgodzić się na wydłużenie terminu ich realizacji.

By złagodzić negatywne skutki gospodarcze epidemii, przedsiębiorcom umożliwiliśmy korzystanie w ramach I osi RPO WP z zaliczkowego systemu realizacji projektów. W ten sposób przyspieszamy wypłaty części przyznanej dotacji.

Czy nastąpiły zmiany w systemie realizacji RPO WP?

Można pokusić się o stwierdzenie, że system realizacji RPO WP to w zasadniczej mierze ludzie, którzy go obsługują. Bez pracowników urzędu marszałkowskiego i Wojewódzkiego Urzędu Pracy przestałby on działać.

By zmniejszyć ryzyko wyłączenia z pracy osób obsługujących Program, ograniczyliśmy dostęp do urzędu dla osób z zewnątrz. Zalecamy kontaktowanie się z pracownikami za pośrednictwem telefonu lub poczty elektronicznej. W tym celu na stronach internetowych opublikowaliśmy numery telefonów i adresy mailowe. Podczas naborów korzystamy z Lokalnego Systemu Informacyjnego, który daje nam zdalną możliwość dokonywania oceny wniosków o dofinansowanie.

Wprowadzone ograniczenia zapewniają funkcjonowanie systemu wdrażania i realizację podstawowych zadań warunkujących realizację projektów, w tym oceny wniosków o dofinansowanie, ich kontraktacji, płatności oraz kontroli.

Jakie konkretne wsparcie na walkę ze skutkami pandemii zostało już uruchomione z RPO WP w województwie podkarpackim?

W celu ograniczenia negatywnych skutków pandemii COVID-19 Zarząd Województwa Podkarpackiego (ZWP) zaproponował, by wykorzystać część jeszcze nierozdysponowanych, a przeznaczonych pierwotnie na inne cele, pieniędzy w ramach RPO WP. Biorąc pod uwagę postęp w rozwoju pandemii na terenie województwa podkarpackiego i zakres działań niezbędnych do zwalczania jej skutków, IZ RPO zaproponowała dokonanie zmian RPO WP w zakresie EFRR i EFS.

27 marca i 2 kwietnia br. Komisja Europejska wyraziła zgodę na przeznaczenie środków RPO WP na działania zmierzające do ograniczenia negatywnych skutków pandemii wywołanej przez wirusa SARS-CoV-2 w kształcie zaproponowanym przez ZWP i skonsultowanym z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej. W efekcie tej zgody Zarząd Województwa sukcesywnie wdraża poszczególne narzędzia z pakietu działań o łącznym budżecie środków unijnych w wysokości na razie ok. 330 mln zł. Działania te koncentrują się na 3 filarach: zdrowie (50 mln zł), przedsiębiorczość (220 mln zł) i rynek pracy (60 mln zł).

Jakie były podstawy prawne do przesunięć i uruchomienia nowego wsparcia? 

Ogłoszony 13 marca przez Komisję Europejską pakiet zmian w regulacjach unijnych określony mianem „Coronavirus Response Investment Initiative” przyjął, że kwalifikowalność działań zmierzających do walki z epidemią i przeciwdziałania jej skutkom liczy się od 1 lutego br. Pakiet ten został w ekspresowym tempie poddany procedurom uzgodnień, a następnie po jednogłośnym przyjęciu 26 marca przez Parlament Europejski wszedł w życie 1 kwietnia br. Dzień później Komisja zaproponowała kolejny zestaw usprawnień i uproszczeń w wykorzystaniu funduszy dostępnych w obecnej perspektywie, określony mianem „Coronavirus Response Investment Initiative Plus”.

Mamy już komplet uregulowań pozwalających na efektywne wykorzystanie pieniędzy z RPO WP i rozdysponowanie ich na walkę z epidemią i przeciwdziałanie jej skutkom. Choć nie da się ukryć, że wygospodarowanie środków na ten cel jest sporym wyzwaniem. Przypomnę, że od prawie 2 lat nieprzerwanie jesteśmy na II miejscu w kraju pod względem poziomu wypłaconych środków w relacji do alokacji. Około 80% funduszy dostępnych w ramach RPO WP jest już zakontraktowanych, a pozostałe były precyzyjnie zaplanowane, by wykorzystać je do końca 2023 r. Jednakże wobec skali dramatu, a także przeczuwając zbliżający się kryzys będący następstwem epidemii, weryfikujemy te plany, ograniczając je lub w ogóle rezygnując z nich w części, by dostępne środki wykorzystać na zniwelowanie jej niekorzystnych skutków.

Czy przesunięcie funduszy w ramach RPO WP wiąże się ze zmniejszeniem wydatków na inne cele? Na co będzie mniej pieniędzy? 

Jak wcześniej wspomniałem, zakontraktowaliśmy już ok. 80% alokacji. Wsparcie to stanowiło odpowiedź na najpilniejsze i najbardziej żywotne potrzeby regionu w obszarze infrastrukturalnym i społecznym. Do zagospodarowania pozostały środki zaplanowane na kolejne lata, choć część z nich zarezerwowana była na projekty będące dużym wyzwaniem, wynikającym po części z wysublimowanych oczekiwań zaszytych w obowiązujących politykach unijnych. Nawet w naszym regionie, gdzie działają Dolina Lotnicza i czołowe firmy informatyczne, wyzwaniem okazały się warunki wsparcia w obszarze badawczo-rozwojowym. W uzgodnieniu z Komisją Europejską przesunęliśmy zatem znaczącą pulę jeszcze niezagospodarowanych funduszy, pierwotnie przeznaczonych na te cele, na działania zmierzające do łagodzenia skutków epidemii. W podobny sposób postąpiliśmy z kilkoma innymi obszarami, w których pomimo dotychczasowych starań nie udało się zagospodarować przyznanej alokacji.

Mamy jeszcze prawie 3 lata na realizację projektów, zatem – gdyby nie było pandemii – środki te z pewnością zostałyby zagospodarowane. Jesteśmy jednak świadkami wyjątkowej w historii świata pandemii. Recesja, bezrobocie, spowolnienie gospodarcze – to już nie prognozy, to fakty. Te przesunięcia stały się więc koniecznością.

Jestem jednocześnie przekonany, że musimy wspólnie z Komisją Europejską zdecydowanie przeorientować myślenie o zbliżającej się perspektywie finansowej na lata 2021-2027. Teraz, gdy dyskusje na temat nowego budżetu wkraczają w decydującą fazę, powinniśmy pomyśleć o planowanych na tę perspektywę środkach jako o narzędziu do wydobycia z kryzysu gospodarki Unii Europejskiej i tworzących ją państw.

W tej sytuacji liczy się tempo udzielania wsparcia. Już wspomniał Pan o dopłatach do kosztów zatrudnienia. W jaki sposób pomoc jest realizowana w pozostałych obszarach?

Przede wszystkim w uzgodnieniu z Wojewodą Podkarpackim oraz Podkarpackim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym niezwłocznie rozpoczęliśmy realizację projektu „Poprawa bezpieczeństwa epidemiologicznego na terenie województwa podkarpackiego w związku z pojawieniem się koronawirusa SARS-CoV-2”. Umożliwia on zakup z budżetu RPO WP niezbędnego sprzętu i wyposażenia medycznego oraz środków ochrony indywidualnej dla osób walczących na pierwszej linii z chorobą COVID-19.

W celu utrzymania miejsc pracy zainteresowani pracodawcy już składają wnioski do właściwych powiatowych urzędów pracy. Wnioski są rozpatrywane na bieżąco.

Pośrednicy finansowi oferujący pożyczki dla MŚP w ramach projektu dotyczącego instrumentów finansowych realizowanego przez Bank Gospodarstwa Krajowego już mogą udostępniać pożyczkobiorcom dodatkowe narzędzia łagodzenia ich trudnej sytuacji wywołanej epidemią. Firmy mogą skorzystać z obniżenia oprocentowania, dodatkowej karencji w spłacie pożyczki lub dodatkowych wakacji kredytowych. Operatorzy mogą też udzielać w nieco zmodyfikowanej formie nowych pożyczek inwestycyjnych, które w większym stopniu uwzględniają wydatki na środki obrotowe.

Przygotowujemy też nowy produkt, będący odpowiedzią na problemy przedsiębiorców wywołane przez epidemię – w postaci pożyczki płynnościowej. Jest to prosty instrument zapewniający środki na wydatki obrotowe, udzielany na bardzo preferencyjnych warunkach.

Obecna sytuacja będzie miała zapewne wpływ na sposób oceny i rozliczania Programu.

Z pewnością. Tworząc, negocjując i uzgadniając zakres RPO WP w obecnym kształcie, nikt takich sytuacji i wyzwań nie przewidywał. Nie da się jednak uciec od rzeczywistości obecnej i spodziewanej w dalszej perspektywie. Jestem przekonany, że dzięki dobrej współpracy z Komisją Europejską i Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej w jak najlepszy sposób, przy wykorzystaniu jeszcze dostępnych środków, uda nam się ograniczyć negatywne konsekwencje epidemii choroby COVID-19.

Rozmawiali

Jerzy Gontarz i Andrzej Szoszkiewicz