Jarosław wygrywa ze smogiem

Nowoczesne piece zastąpiły ponad 200 „kopciuchów”, a niebawem zamontowanych zostanie ponad 400 instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii. Takie mają być efekty projektów, które realizuje Jarosław.

To nie fanaberia, a konieczność. Z danych Europejskiej Agencji Środowiska wynika, że z powodu przekraczania norm emisji pyłu zawieszonego PM2.5 przedwcześnie umiera w Polsce ponad 46 tys. osób rocznie. Jarosław znalazł się na liście najbardziej zanieczyszczonych miast w Unii Europejskiej. Raport przygotowała Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Jego autorzy brali pod uwagę poziom zanieczyszczenia pyłem PM2.5. Jest on uważany za najbardziej szkodliwy dla zdrowia człowieka spośród zawieszonych w atmosferze składników smogu. WHO twierdzi, że długotrwałe narażenie na wysokie stężenie pyłu powoduje wzrost liczby zgonów z powodu chorób oddechowych i krążenia. W 2016 r., kiedy opublikowano pierwszy raport, Jarosław uplasował się na 46. miejscu w tym niechlubnym rankingu. W powtórzonym dwa lata później „awansował” już na 20. pozycję, wyprzedzając takie ośrodki przemysłu, jak: Sosnowiec, Gliwice czy Katowice.

Reakcja na raporty WHO

– Ta informacja nas zelektryzowała i zmobilizowała do działania – wspomina burmistrz Jarosławia Waldemar Paluch. – Zleciliśmy badania, których wyniki jednoznacznie pokazały, że powodem zanieczyszczeń są przede wszystkim domowe kotłownie. Wiedzieliśmy, że sytuacji nie zmienimy z dnia na dzień, ale konieczne są szybkie działania. Centrum Jarosławia zabudowane jest w większości starymi kamienicami. Według szacunków zaledwie jedna czwarta z nich ogrzewana jest gazem lub innymi ekologicznymi paliwami, reszta – węglem o różnej jakości. Podobnie jest na osiedlu domów jednorodzinnych w rejonie, gdzie umieszczona została stacja pomiarowa jakości powietrza.

Pierwszym krokiem w kierunku poprawy sytuacji jest realizacja dwóch projektów. Ich cele to ochrona środowiska, poprzez ograniczenie emisji szkodliwych pyłów do atmosfery, i pozyskiwanie energii z odnawialnych źródeł.

Zdaniem Marka Naspińskiego, mieszkańca Jarosławia, udział w projekcie miał wiele zalet. – Jedną z najważniejszych było to, że urząd wziął całą procedurę na siebie. Jako mieszkaniec nie musiałem sam załatwiać formalności, szukać wykonawcy czy wybierać pieca. Jestem bardzo zadowolony, dziś mogę tylko podziękować urzędnikom, bo wszystko jest na ich barkach – mówi pan Marek. Co ważne, dofinansowanie obejmowało wykonanie całej inwestycji począwszy od przygotowania projektu, poprzez demontaż starego pieca, po instalację nowego.

Pierwszy z projektów zrealizowany został wspólnie z sąsiadującą z miastem gminą Pawłosiów. Jej mieszkańcy również chcieli się pozbyć „kopciuchów”. Nosił tytuł „Ekologiczne partnerstwo Miasta Jarosławia i Gminy Pawłosiów – realizacja planów niskoemisyjnych”. W drugiej połowie 2020 r. piece wymienili mieszkańcy 320 gospodarstw domowych. Z tego 223 na terenie Jarosławia, a 97 w gminie Pawłosiów.

Nowoczesne kotły zamiast kopciuchów

– Ja mam piec kondensacyjny i jestem bardzo zadowolony. Ogrzewanie kosztuje mnie mniej niż kiedyś, zwłaszcza że węgiel zdrożał. A pomieszczenie, gdzie go przechowywałem, wykorzystuję na inny cel – dodaje pan Marek.

Zmiany docenia również pan Ryszard, który wymienił stary piec węglowy na kocioł gazowy. Jego zdaniem dofinansowanie było bardzo duże, a dopłata niewielka. – Korzyścią, która wynika z wymiany pieca, jest też duży komfort i wygoda użytkowania, bezpieczeństwo, oszczędność czasu oraz czystość w pomieszczeniu, w którym znajduje się piec. Oczywiście plusem jest poprawa jakości powietrza. Wymiana kotła była dla mnie inwestycją bardzo ekonomiczną i ekologiczną – podsumowuje pan Ryszard.

Na korzyści finansowe wskazuje także pani Danuta z Jarosławia. – Zapłaciłam jedną czwartą tego, co musiałabym wyłożyć, gdybym wymieniała piec we własnym zakresie. Jak dodaje, duże znaczenie ma dla niej czyste powietrze. – Zdecydowałam się na wymianę kotła ze względu na siebie, ale też sąsiadów, nie chcę ich truć.

Pan Marek Naspiński mieszka w szeregowcu. – Kiedy wszyscy sąsiedzi zapalili w piecach, to okna nie dało się otworzyć, tak śmierdziało. Część sąsiadów też wymieniła piece, ale niestety nie wszyscy, a szkoda. Kogo tylko mogę, namawiam, żeby korzystał z takich dotacji, bo są tego same plusy – podsumowuje.

W sumie w ramach projektu zainstalowano 270 kotłów gazowych kondensacyjnych oraz 50 kotłów na biomasę klasy 5 z automatycznym zasypem paliwa.

Emisja ograniczona

Największe wrażenie robi szacowany roczny spadek emisji gazów cieplarnianych po wymianie kotłów we wspomnianych 320 gospodarstwach. Obliczono go na 7233,26 t równoważnika CO₂, natomiast szacowany spadek emisji PM10 – 47 670,30 kg/rok.

– Po zakończeniu projektu gmina nie wykonywała pomiarów, o ile zmniejszyła się rzeczywista emisja szkodliwych substancji. Na pewno jednak sytuacja poprawiła się, bo gołym okiem widać, że mniej ciemnego dymu unosi się nad Jarosławiem w sezonie grzewczym – przekonuje burmistrz Waldemar Paluch. Jak dodaje, wzrosła też świadomość mieszkańców, ludzie doskonale wiedzą, czym mogą palić, a czego nie wolno wkładać do pieca. Potwierdzają to zarówno kontrole Straży Miejskiej w domach mieszkańców, jak i monitoring prowadzony za pomocą drona antysmogowego. Projekt o wartości ponad 6,3 mln zł, został dofinansowany w kwocie prawie 4,9 mln zł z Regionalnego Program Operacyjnego Województwa Podkarpackiego na lata 2014-2020.

Ekologiczne Miasto Jarosław

W 2017 r. miasto złożyło wniosek o dofinansowanie z RPO WP jednocześnie na drugi projekt. Chodziło o montaż instalacji odnawialnych źródeł energii na prywatnych budynkach mieszkalnych. Niestety, ten pomysł znalazł się na liście rezerwowej. Ostatecznie zyskał dofinansowanie dzięki uruchomieniu instrumentu REACT-EU, czyli puli dodatkowych funduszy unijnych związanych ze zwalczaniem skutków pandemii COVID-19.

– Problem polega na tym, że część osób zainteresowanych inwestycją w 2017 r. z czasem zrezygnowała. Niektórzy zamontowali wybrane instalacje za własne fundusze, inni nie chcą już tego robić. Musieliśmy sięgnąć do listy rezerwowej, a nawet ogłosić dodatkowy nabór – tłumaczy burmistrz. To wydłuża czas realizacji projektu, konieczne są audyty budynków, ponowne oszacowanie kosztów. Marek Naspiński należy do tych konsekwentnych, którzy nie zrezygnowali. Po wymianie pieca nie ma wątpliwości, że warto zainwestować także w fotowoltaikę. Jak mówi, wizja dotacji w wysokości do 85 proc. kosztów netto inwestycji jest bardzo kusząca. Spodziewa się też mniejszych rachunków za prąd.

Burmistrz Jarosławia już deklaruje, że miasto będzie zabiegać o kolejne pieniądze na działania proekologiczne z nowego budżetu unijnego. – Dziś nie ma innej możliwości. Jeżeli chcemy zachować planetę i nasze miasto dla potomnych, musimy wybierać rozwiązania korzystne dla środowiska – podsumowuje.

Barbara Kozłowska

Projekt: Ekologiczne Miasto Jarosław
Beneficjent: Gmina Miejska Jarosław
Działanie: 11.2 Rozwój OZE – REACT-EU, RPO WP 2014-2020
Wartość projektu: 8,42 mln zł
Dofinansowanie z UE: 6,47 mln zł