Gdy po agresji Rosji na Ukrainę ruszyła w kierunku Polski fala uchodźców, Wojewódzki Urząd Pracy (WUP) w Rzeszowie przygotował pakiet działań pomocowych. Utworzył także Punkt Informacyjny dla Uchodźców i Przedsiębiorców, w którym udziela informacji w językach polskim, ukraińskim i rosyjskim.
Tuż po wybuchu działań wojennych w Ukrainie rzeszowski WUP nawiązał współpracę z Lwowskim Obwodowym Centrum Zatrudnienia. Drogą elektroniczną przekazano niezbędne informacje o możliwościach uzyskania wsparcia dla uchodźców ukraińskich przekraczających granice Polski. Wspólnie z pracownikami Lwowskiego Obwodowego Centrum Zatrudnienia polscy urzędnicy opracowali ulotkę w języku ukraińskim. Wydrukowano ją we Lwowie i jest dystrybuowana wśród osób opuszczających Ukrainę (dostępna jest także w wersji elektronicznej). Ukraińska strona na bieżąco otrzymuje informacje dotyczące sytuacji na podkarpackim rynku pracy oraz aktualne regulacje prawne dotyczące zatrudniania uchodźców z Ukrainy.
Docieramy z informacją
Materiały informacyjne zawierają niezbędne linki do stron internetowych publicznych instytucji rynku pracy i Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Serwis internetowy WUP w Rzeszowie został przystosowany językowo dla obywateli Ukrainy – możliwa jest zmiana i wybór języka strony. Oprócz natywnego języka polskiego można wybrać także: ukraiński, białoruski, rosyjski oraz angielski. Aplet pozwala też na skorzystanie z technologii Google Tłumacz.
W rzeszowskiej siedzibie WUP dostępne są aktualizowane materiały informacyjne opracowane przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej. Pracownicy urzędu posługujący się językami ukraińskim i rosyjskim pomagają w opracowaniu dokumentów aplikacyjnych w języku polskim. Obywatele Ukrainy mają również dostęp do tłumacza CV w wersji online (na stronie zielonalinia.gov.pl) w czterech językach.
Pracownicy urzędu monitorują i uczestniczą w wymianie informacji na grupach założonych przez Ukraińców w mediach społecznościowych, ułatwiających poszukiwanie pracy, miejsca w żłobku czy przedszkolu, mieszkania na wynajem itp. Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie postawił na bezpośrednią obsługę obywateli Ukrainy i działania z zakresu marketingu szeptanego – przekazywanie informacji praktycznych i sprawdzonych, które krążą w otoczeniu odwiedzających urząd Ukraińców z ust do ust, zwiększa zasięg i dotarcie z potrzebnymi danymi.
Pomoc systemowa
WUP nawiązał współpracę z Okręgową Izbą Radców Prawnych w Rzeszowie, a także przedstawicielami przedsiębiorców, urzędów pracy, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Państwową Inspekcją Pracy. Efektem było zorganizowanie w marcu konferencji, na której przedstawiono propozycje działań i wsparcia dla obywateli Ukrainy.
Wiele podmiotów ekonomii społecznej (PES) włączyło się w akcję pomocy dla uchodźców. WUP od kilku miesięcy podpisuje z nimi aneksy do umów, które pozwalają rozszerzyć zakres projektów finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego. Za dodatkowe środki pochodzące z oszczędności regionalne ośrodki wsparcia ekonomii społecznej, a także PES uruchamiają specjalne mechanizmy zakupowe, dzięki którym do najbardziej potrzebujących obywateli Ukrainy trafia żywność i ubrania, a także są organizowane lekcje języka polskiego.
Również Wojewódzki Urząd Pracy w Rzeszowie wraz z Centrum Kultury i Języka Polskiego Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie zorganizował bezpłatny kurs języka polskiego dla 21 osób pochodzących z Ukrainy. Szkolenie rozpoczęło się pod koniec marca 2022 r. w Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Rzeszowie. Kolejne spotkania w ramach kursu realizowane były na terenie uczelni. Działanie miało na celu określenie dalszej współpracy w obszarze organizacji szkoleń z języka polskiego dla obywateli Ukrainy uciekających przed wojną.
Deficytowe zawody
Z grupy wojennych uciekinierów w Polsce pozostają głównie kobiety, osoby młode i dzieci. Mężczyźni wrócili na Ukrainę jako poborowi. Dlatego na podkarpackim rynku pracy deficyt będzie zwiększał się w zawodach związanych z transportem, budownictwem, w dorywczych pracach w rolnictwie wymagających siły fizycznej. Znalezienie cieśli, murarzy, tynkarzy, brukarzy, dekarzy, betoniarzy-zbrojarzy od czasu pandemii graniczy z cudem. Pomimo bliskiego sąsiedztwa uchodźcy z Ukrainy wybierają, podobnie jak przed konfliktem zbrojnym, inne regiony (mazowieckie, wielkopolskie, dolnośląskie), gdzie mają większe możliwości znalezienia pracy lub na lepszych warunkach.
Uchodźcy z zachodniej Ukrainy bardzo dobrze przystosowują się do polskich warunków, również ze względu na częstą wśród nich znajomość języka polskiego. Osoby uciekające z terenów wschodniej Ukrainy zwykle wymagają szkoleń językowych. Do Polski trafiło wiele Ukrainek, specjalistek w swoich dziedzinach, ale nie mogą podjąć od razu pracy w swoim zawodzie z powodu problemów z nostryfikacją dyplomów. Takie osoby będą mogły skorzystać z projektu realizowanego przez WUP (zob. „Razem Możemy Więcej”).
Na Podkarpaciu Ukraińcy najszybciej mogą wypełnić lukę w niektórych zakładach z sektora handlu, logistyki. Szczególnie dotyczy to pracowników bezpośrednio uczestniczących w produkcji, ponieważ nie wymaga to długotrwałej certyfikacji, wielomiesięcznych praktyk czy dobrej znajomości języka polskiego. Jednym z kłopotów jest to, że wiele ofert dotyczy raczej zawodów, w których specjalizują się mężczyźni (kierowcy ciągników siodłowych, kierowcy samochodów dostawczych z uprawnieniami do przewozu żywności i możliwością załadunku i rozładunku towarów). Kobiety znajdą oferty przede wszystkim w branżach fizjoterapeutycznej, kosmetycznej, fryzjerskiej, gastronomicznej, hotelarskiej, rolniczo-sadowniczej, handlowej i krawieckiej. Na podkarpackim rynku pracy jest również zapotrzebowanie na farmaceutów, pielęgniarki, stomatologów, pomoce stomatologiczne, fizjoterapeutów, specjalistów z branży IT, przedszkolanki, nauczycieli języków angielskiego i ukraińskiego.
Warto zauważyć, że wobec trudnej sytuacji geopolitycznej nowo zarejestrowani uciekinierzy z wojny stanowią mały odsetek osób bezrobotnych. Są oni aktywizowani na takich samych warunkach jak miejscowi bezrobotni.
Rynek pracy otwarty
Z informacji z podkarpackich powiatowych urzędów pracy (PUP) wynika, że do końca sierpnia 770 przedsiębiorców zadeklarowało chęć zatrudnienia m.in. obywateli Ukrainy na 2721 stanowiskach pracy. W podkarpackich urzędach pracy zostało zarejestrowanych ogółem 1811 obywateli Ukrainy, w tym 1749 jako bezrobotnych i 62 jako poszukujących pracy. Z instrumentów rynku pracy oferowanych przez urzędy pracy skorzystało 717 obywateli Ukrainy, w tym do pracy zostało skierowanych 166 osób, na staż 418, na prace interwencyjne 88 i roboty publiczne 44 osoby. Z informacji, jakie przedsiębiorcy mają obowiązek składać do urzędów pracy (w związku z art. 22 specustawy, czyli powiadamiania o powierzeniu wykonywania pracy przez obywateli Ukrainy w ciągu 14 dni od dnia zatrudnienia), wynika, iż 5328 obywateli Ukrainy podjęło pracę. Ponadto ze sprawozdań miesięcznych, które PUP składają do Wojewódzkiego Urzędu Pracy, wynika, że od początku 2022 r. 8748 obywateli Ukrainy zostało zatrudnionych na podstawie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy do 24 miesięcy, a 355 zatrudniło się sezonowo. Według danych WUP na Podkarpaciu legalną pracę podjęło około 14,8 tys. obywateli Ukrainy.
Źródło: WUP w Rzeszowie. Stan na 31 sierpnia 2022 r.
Jerzy Gontarz
